Çağdaş Cahiliye mi? (Kadın, Kimlik, Örtünme ve Özgürlük Üzerine Bir Sorgulama)

Gözün Görmediği, Aklın Unuttuğu

Bir çağın özgürlük anlayışını, o çağda kadının ne kadar örtünebildiği değil, ne kadar kendi kararıyla örtünüp örtünemediği belirler. Kadının giysisi yalnızca bir kumaş değildir; onun kimliğini, statüsünü, aidiyetini ve özgürlük alanını temsil eder. Tarih boyunca kadınların giyimi üzerinden toplumlar şekillenmiş, ideolojiler inşa edilmiş, hatta medeniyetlerin yönü belirlenmiştir. Bu makalede, kadının örtünmesi ya da açılması üzerinden değil; insan onurunun nasıl anlam kaymasına uğradığını, tarihsel örneklerle ve sosyolojik bir bakışla ortaya koymaya çalışacağım.

1. Cahiliye Döneminde Kadın-Sahipsizlik, Eşyalaşma ve Özgürlükten Yoksunluk

İslam öncesi Arap toplumunda kadınlar, genellikle iki uç arasında varlık gösteriyordu: ya tamamen sahipsiz ve korunmasız ya da bir erkeğin “malı” olarak tanımlanıyordu. Kız çocuklarının diri diri toprağa gömülmesi, kadının ekonomik ve hukuki bir özne olarak değil, mülkiyet nesnesi olarak algılandığının en sert göstergesiydi.

Giyim-kuşam bağlamında:

• Köle kadınlar, efendilerinin teşhiri için adeta süslenir ve örtünmeleri gerekmezdi. Onlar bir “sınıfa” ait oldukları için, bedenlerinin bir anlamı yoktu; toplum onların çıplaklığını yadırgamazdı.

• Özgür kadınlar ise sosyal statülerini korumak ve "cariyelerden ayrışmak" amacıyla örtünürlerdi. Buradaki örtünme, ahlaki bir baskının değil, sınıfsal ve toplumsal bir kimliğin beyanıydı.

Yani örtünme, tam da özgürleşmenin sembolüydü. Örtü; seçimin, farkındalığın ve aidiyetin ifadesiydi.

2. İslam’ın Gelişi-Kadına Kimlik ve Onur Kazandıran Devrim

İslam, kadına dair en köklü dönüşümü "insanlık onurunu" esas alarak yaptı. Birçok ayet ve Peygamber uygulaması, kadının hem içsel hem toplumsal varlığını koruma altına aldı.

Kur’an’da örtünmeye dair ayetler (Nur/31, Ahzab/59), kadınların iffetlerini korumaları, tanınmaları ve incitilmemeleri amacıyla emredildi. Örtünme, burada bir korunma kalkanı değil, sosyal statünün ilanı ve kişisel iradenin yansımasıydı.

Kadınlar artık örtünerek cariyelerden ayrışıyor, toplumsal saygı talep ediyor, haklarını savunabiliyorlardı. Peygamber Efendimiz’in eşi Hz. Aişe’nin ilim ve toplum içindeki konumu, örtünmenin bir geri çekilme değil; aksine bir ilerleyiş alanı olduğunu göstermektedir.

İslam, kadını saklamadı. Bilakis ona varlık hakkı verdi. Örtü ise onun bu hakkı kullandığını ilan etme biçimiydi.

3. Modernleşme ve Kadın- Özgürlüğün Şekli mi, Öz’ü mü?

Günümüz toplumlarında "kadın özgürlüğü" kavramı, tüketim kültürü ve görselliğin kutsanması üzerinden yeniden tanımlanmıştır. Artık kadınlar kendi bedenleriyle değil, başkalarının bakışına göre varlık göstermeye zorlanmaktadır.

Reklamlar, sosyal medya, moda gibi araçlar kadını yeniden bir nesneye dönüştürmüş, örtüsüzlüğü "ilerilik", teşhiri "cesaret", çıplaklığı "özgürlük" olarak pazarlamaya başlamıştır.

Böylece bir ironi doğmuştur:

• Geçmişte cariye olan kadınlar örtünemezdi, çünkü örtü özgürlüğün simgesiydi.

• Bugün örtünen kadınlar ‘köle’ ilan ediliyor, çünkü özgürlüğün anlamı değiştirildi.

Bu durum, ciddi bir anlam kaymasının ve toplumsal bir şahsiyet erozyonunun işaretidir. Özgürlük artık kişinin kendi tercihi değil, dış baskıların ve modanın belirlediği şablonlara sığma mecburiyetine dönüşmüştür.

4. Çağdaş Cahiliye-İnsan Onuruna Yönelik Yeni Tehditler

Bugün geldiğimiz noktada, kadına dair konuşurken iki uç arasında sıkışmış durumdayız:

• Bir yanda kadını teşhir malzemesi yapan bir dünya var. Kadının güzelliğini sergilemesi üzerinden varlık kazandığını söyleyen seküler bir popüler kültür...

• Diğer yanda kadını sadece örtüsüyle tanımlayan yüzeysel bir dini anlayış... Kadının ahlakını sadece görünüşüne indirgeyen, içsel derinliği göz ardı eden bir dil...

Bu iki uç da kadını bir bütün olarak ele almıyor. Kadının aklı, duygusu, inancı, mücadelesi, sezgisi yok sayılıyor.

Sonuç olarak:

Kadın yeniden “görünüşü” üzerinden değerlendiriliyor. Eskiden kölelik, örtüsüzlükle; bugün özgürlük, çıplaklıkla tanımlanıyor. Oysa ikisi de kadının değil, sistemin kurgusudur.

5. Özgürlük Nedir? Kim Tanımlar?

Asıl soruyu sormalıyız: Özgürlük nedir ve kim tanımlar?

• Örtünmeyi kendi inancına göre yapan bir kadın özgür değil midir?

• Çıplak giyinmeye zorlanan bir kadın gerçekten özgür müdür?

• Toplumsal normlara uymak için bedenini sergileyen kadının seçimi ne kadar iradidir?

Özgürlük, kişinin kendisiyle barışık, dış etkilerden bağımsız, imanıyla ya da vicdanıyla uyumlu tercihler yapabilmesidir. Bir kadının başını örtmesi de, örtmemesi de bu anlamda değerlendirilmeli; ama ikisi de zorla değil, bilinçle olmalıdır.

Bugün “özgür kadın” denince sadece Batılılaşmış, açık giyinen kadın akla geliyorsa bu, düşünsel sömürünün ve kültürel tekelleşmenin en tehlikeli sonucudur.

6. Kadın ve Kimlik-Örtü, İnanç ve Duruş Olarak

İslam’da örtünme, bir teslimiyet değil, bir şahitliktir. Kadın, bu örtüyle sadece bedenini değil, duruşunu da korur. Bu, bir ideolojik tercih değil; bir kendilik ilanıdır.

Ancak günümüz toplumlarında bu örtü, kimi zaman politik bir simgeye, kimi zaman da baskı aracına dönüştürülmektedir. Asıl tehlike budur: Kadının tercihi üzerindeki baskılar dindar ya da seküler zihin yapılarından bağımsız değildir.

Kadın ne siyasi simge, ne reklam malzemesi, ne de modernliğin ölçüsüdür. O, başlı başına bir değerdir. Onun örtüsü de, bedeni de kimsenin propaganda aracı olamaz.

7. Tarih Tekerrür mü Ediyor?

Geçmişte örtünme bir asaletti; şimdi bir “tercih”  olarak  dahi kabul görmeyebiliyor.

Geçmişte örtüsüzlük köleliğin sembolüydü; şimdi özgürlük olarak pazarlanıyor.

Bu tersyüz olmuş anlam dünyası, çağdaş bir cahiliyeyi çağrıştırıyor:

• Sınırsız açılmanın teşvik edildiği,

• Kimliksizleşmenin özgürlük sayıldığı,

• Kadının giysisinin kadının kişiliği yerine geçtiği bir dünya…

İnsan Onuruna Dayalı Bir Özgürlük Arayışı

Bu çağda asıl aradığımız şey, kadının ne giydiği değil, neden giydiği sorusudur.

Kadınlar örtünürken de, açılırken de, iradelerini kullanabiliyorlar mı?

Yoksa sadece başka bir otoritenin ya da modanın yönlendirmesiyle mi yaşıyorlar?

Kadının onuru, örtüsünde değil; örtüsünü kendi kararıyla taşıyabilmesindedir.

Kadının özgürlüğü, çıplaklığında değil; kimseye hesap vermeksizin yaşayabilmesindedir.

Ve belki de en büyük özgürlük, onuru koruma pahasına kaybedilmeyi göze almaktır.

Kapanış: Yeni Bir Dil, Yeni Bir Anlayış

Bugün kadına dair konuşurken yeni bir dil kurmalıyız.

Örtüsüzü aşağılamayan, örtüneni gerici saymayan bir dil...

Kadının tercihini bir düşmanlık gerekçesi değil, bir insanlık hakkı olarak gören bir anlayış...

Çünkü kadın, Allah’ın halifesi olan insanın yarısıdır.

Ve onun onurunu konuşurken, aslında insanlığın onurunu konuşmuş oluruz.

Erol Kekeç/30.06.2025/Sancaktepe/İST

Güce Tapar Gölgeye Yatar Bizim Memleketin Aydını

 

Aydınların İktidar Dansı 

Sayın okur,

Müsaade ederseniz, biraz içimizi dökelim. Hani derler ya: “Bir suskunluk vardır, içinde bin kelime barındırır.” Bizimki öyle değil. Biz konuşuyoruz, hem de çok konuşuyoruz ama duyulmak istemeyen bir sesin yankısı gibi, duvarlara çarpıyor sözlerimiz.

Bugün sizlerle üzerine çokça konuşulmuş ama bir türlü konuşulduğu gibi yaşanmamış bir konuyu masaya yatıralım: Aydınlar ve iktidar. Daha doğrusu, aydın geçinenler ve onların iktidar karşısındaki o “eğik başlı”, “kalem sallarken diz çöken” duruşları...

İlk önce şu sorudan başlayalım:

Aydın kimdir, Aydın geçinen kimdir?

Aydın, halkının önünde yürüyen değil; halkının yanında yürüyendir. O karanlığa söven değil, eline fener alandır. Lakin bizde işler biraz farklıdır. Bizde aydınlar, feneri kendine tutar, halka arkasını döner. “Ben görüyorum” der, ama gördüğünü söylemez; çünkü gözü değil, gönlü iktidarın örtüsü altındadır.

Aydın geçinenler, bilgiye sahip olmakla, bilgiyi halk için kullanmak arasındaki o derin farkı hiç anlamazlar. Onlar için bilgi; halkı aydınlatmak için değil, halkı küçümsemek için vardır. Onlar için düşünmek; sorgulamak değil, uyarlamaktır. Mevcut yapıya, güce, efendiye göre şekil almaktır.

Ve ne hazindir ki bizdeki aydınların çoğu, fırtına çıkmadan önce puslu havayı koklayan; rüzgâr nereden eserse oraya dönen pervanelerdir.

Bakın dostlar,

Bir ülkede iktidar değişse bile, iktidara yakın aydın tipi değişmez. Çünkü o aydınlar, iktidarı değil, iktidar olgusunu severler. Gücü, övgüyü, ekranı, kürsüyü severler. Hakikati değil, alkışı önemserler.

İktidara ne zaman bir meşruiyet krizi yaklaşsa, ekranlarda boy gösteren “aydınlar” hemen sahneye çıkar. Ellerinde “analiz”, dillerinde “millî beka”, “istikrar”, “yerli ve milli çizgi” gibi iktidarca çokça tüketilmiş kavramlar... Halbuki ne millîliği umurlarında, ne de halkı.

Sadece şunu düşünürler: “Bir kriz çıktı mı? O hâlde bana bir yer açılır mı? Bir kurulda, bir vakıfta, bir danışmanlıkta...”

Hele bir akademik titri varsa, hele bir üniversitenin lojmanında oturuyorsa, hele bir iki makalesi uluslararası dergide yayınlanmışsa... Tam aranan adam odur! Çünkü iktidarın en çok ihtiyacı olan şey, “hakikati örtebilecek kadar cümle üretmektir...

Ve bu “aydın” kişi, bunu layıkıyla yapar.

Kendi aydınını oluşturmak iktidarın büyük projesi

İktidarların en büyük hayali, bir baraj yapmak değil; kendi aydınını yapmaktır. Beton dökülerek yükselen değil, iltifatla şişirilen bir aydın tipi...

Ne sorgular, ne taş koyar, ne de tereddüt eder. Çünkü o bilir: “Her sorgu, yerimi tehlikeye atar. Her itiraz, ekran süremi azaltır. Her gerçek, itibarıma gölge düşürür.”

O yüzden öyle güzel cümleler kurar ki, sanırsınız Aristoteles gelmiş de Taksim’de basın açıklaması yapıyor. Ama bir bakarsınız, cümlelerin tümü “iktidarın sözlüğünden” kopyalanmış.

Hani aydın dediğin halkı bilinçlendirecek ya, bizimkiler halkı hipnotize eder.

“Sorun yok,” der.

“Ekonomik sıkıntılar sadece algı,” der.

“Basın özgürlüğü gayet iyi,” der.

“Bize saldıran dış güçler var,” der.

“Kriz yok, manipülasyon var,” der.

Eline kağıdı verirler, o da robot gibi okur.

Ödüllü aydınlar süslü kitaplar boş cümleler

Bir de yazarlığı var bu işin. Aydın dedin mi kitap yazar değil mi? Bizdeki aydınlar da yazar. Ama öyle halkın derdine derman olacak, sistemi sorgulatacak kitaplar değil.

Adı "Türk Modernleşmesinde Post-Post Gerçeklik ve Geleneksel Algının Değişen Kodları" gibi olur, içi ise kahve muhabbeti kıvamındadır. Ama süslüdür, dipnotludur, özenlidir. Eleştirilemez. Neden mi? Çünkü yazarının adı bir danışma kurulundadır. Çünkü bu kitap, bir "ödül" kazanacaktır. Kime göre? Yine aynı aydınlar heyetine göre!

Yani aydın aydına ödül verir, ödül de aydına itibar kazandırır. Ve böylece bir zincir oluşur: “Birbirini parlatan ama toplumu karartan aydınlar zinciri.”

İktidar da bu zinciri kırmaz, tam tersine besler. Çünkü bilir: “Gerçek aydın baş ağrıtır, ama bu süslenmiş aydınlar bana siper olur.”

İktidarın kaldıraçlarıyla Yükselen aydın Tipi

Aydın dediğin, yokuş yukarı yürür. Bizimkiler asansöre binmiş. İktidarın inşa ettiği “fikrî asansörlerle” en tepeye çıkmış. Ve sonra bakmış aşağıya, halkı görmüş ama tanımamış. Çünkü artık yükseklerde gözler bulanır.

Birkaç örnekle anlatayım:

Bir televizyon programında, halk açlıktan bahsederken, aydın geçinen kişi "Dünya genelinde tüketim toplumunun obezleşmesi" üzerine bir sunum yapar. Çünkü halkın açlığı değil, kendi entelektüel şovu önemlidir.

Bir üniversite panelinde, iktidarın uyguladığı sansürü savunmak için  "post-truth çağda bilgi kirliliğine karşı devletin hakikati koruma refleksi" gibi cümleler kurar. Sorduğunuzda, "sansür değil, denetim" der.

Bir yazısında, işsizlik oranlarını eleştirenleri “provokatör” ilan eder. Çünkü o, “veriyle değil, vizyonla” düşünür. Kimin vizyonuyla? Elbette bağlı olduğu merkezin...

Şimdi soralım dostlar:

Cumhuriyet tarihinde hangi aydın, iktidar karşısında gerçekten dimdik durabildi?

Bir elin parmakları kadar...

Yahya Kemal bile “Ben bir padişah şairiyim” derken, Ahmet Hamdi “Bize muhalefet değil, mahviyet yakışır” diyordu. Bugün ise “Ben iktidarın aklıyım” diyenler çoğaldı.

Ama akıl ne işe yarar, eğer vicdanı yoksa?

Bugün bu ülkede birçok sözde aydın, iktidarın yönünü göstermek için değil; arkasını temizlemek için kalem oynatıyor. Entelektüel deterjan gibi çalışıyorlar: Skandalları parlatıyor, yanlışları cilalıyorlar.

Bir sanatçı “halkın yanındayım” dediğinde, onu “düşman” ilan ediyorlar. Ama bir aydın “iktidarın stratejik vizyonunu destekliyorum” dediğinde, ona “bilge” diyorlar.

Oysa bilgelik, iktidarın çanağında değil; halkın sofrasında olur.

Bu ülkede aydınlar halktan koptuğu sürece, iktidarlar da sorumsuzlaşacaktır. Çünkü iktidarı denetleyecek olan, halkın vicdanı kadar aydınların cesaretidir.

Ama bizde aydınlar, artık halktan değil; “yayın kurullarından”, “fon kaynaklarından”, “resmî ilanlardan” yana saf tutuyor.

Ve işin trajik tarafı şu: Bunlar, hâlâ “bağımsız aydın” olduklarını iddia ediyorlar.

İşte tam burada sözü size bırakayım:

Eğer bir aydın, ne zaman konuşacağını değil; ne zaman susacağını öğrenmişse, o artık aydın değil, iktidarın gölgesidir.

Ve unutmayın: Aydın olmayanın gölgesi olmaz; ama iktidarın gölgesi olan aydın, insanın karanlığı olur.

Ey halkım...

Sana gerçeği söylemeyen, seni değil ekranı gözeten, iktidarın ipiyle yukarı tırmanan aydına güvenme.

Ona “aydın” deme. O, olsa olsa _ışıklı bir gölgedir.

Ve unutma, seni gerçek aydınlatır; ama seni oyalayan, senden önce kararını çoktan vermiş olan o süslü konuşanlar, seni karanlığa mahkûm eder.

Çünkü en büyük karanlık, çok ışığın olduğu yerdedir.

Bahadır Hatayı/26.06.2025/Sancaktepe/İST

İradeye ihanet hakikate sadakat

1.Bir uyanışa davet

Bu çağrı Korkuyla bastırılmış vicdanlara, susturulmuş akıllara ve yalanlarla hipnoz edilmiş bir topluma, yeniden hakikatin ve adaletin sesi olma çağrısıdır.

Çünkü;

• Yalanın devletleştiği,

• İftiraların kanunlaştığı,

• Ahlaksızlığın meşrulaştığı,

• Muhalif olmanın suç, sadık olmanın erdem sayıldığı
  bir dönemde susmak, zulme ortak olmaktır.

Bu çağrı, hakaretsiz ama keskin, suçlayıcı değil ama sorgulayıcı, kin dolu değil ama dirayetlidir. Çünkü biz inandık:

“Zalim susmazsa, mazlum susmamalıdır.”

2. İftira düzeni Seçim öncesi kurulan tiyatro

Güya seçim süreci bir "irade şöleni."

Oysa perde arkasında oynanan şey:

Bir iftira tiyatrosudur.

Seçim kazanmak uğruna:

• Muhaliflere iftiralar atılır,

• Medya aracılığıyla kişilik suikastları yapılır,

• Siyasi linç seansları düzenlenir,

• "Yargı" sopası gösterilir.

Ve halk, inandırılır.

Çünkü “algı”, “hakikat ”in önüne geçmiştir.

Çünkü artık “bir şey söylendiği için doğrudur”, doğruluğu ispatlandığı için değil.

3. Güç sarhoşluğu Söylediklerini unutup eleştirenleri susturmak

Seçim kazanıldığında ise:

• Dünün yeminleri unutulur.

• Dün “yapmayız” denilen her şey yapılır.

• Dün “zulüm” denilen yöntemler bugün “güvenlik politikası” olur.

Ve sonra ne olur biliyor musunuz?

Muhalefet “neden bunları yapıyorsunuz?” diye sorunca,

onlara cevaben:

“Sen haddini bil!”

denir.

Yetmez…

• Basın susturulur.

• STK’lar kriminalize edilir.

• Toplumun vicdanı korkutularak bastırılır.

Eleştiren değil, itaat etmeyen herkes yaftalanır.

Çünkü artık sadakat, liyakatin önündedir.

Ve halk bu rezalete kanunların gölgesinde alkış tutar.

4. Yasal zulüm- Kanunla kurulan tuzak

Zulüm bazen paletle, bazen kelepçeyle, bazen mahkeme kararıyla gelir.

Ama en sinsisi:

Kanunla yapılan zulümdür.

• Kanunlar öyle yazılır ki, ifade özgürlüğü "dezenformasyon" olur.

• Protesto "kamu düzenine tehdit" olur.

• Eleştiri "düşmanlık suçu" sayılır.

Ve böylece:

Adalet, güçlü olanın silahı; zayıf olanın mezarı haline gelir.

Sistem, kendine itaat etmeyeni yok eden bir mekanizmaya dönüşür.

Toplum ise bu çarpıklığı sorgulamak yerine şöyle düşünür:

“Suçsuz olsalar içeri girerler miydi?”

5. Tebaa halk- Düşünmeyen, sorgulamayan, tapan

Sistem böyle işleyince halk da dönüşür.

Artık bir millet değil, bir teba oluşur.

Bu teba:

• Sorgulamaz, savunur.

• Hakkı aramaz, lidere biat eder.

• Hakkı değil, kimden geldiğine bakar.

Ve trajik çelişki şudur:

Bu halk, Allah’a iman ettiğini söyler ama

zulmeden efendisini ilah edinmiştir.

Ve Kur’an’ın dilinden değil, liderin dudaklarından geleni “vahiy” bellemiştir.

6. Tarihin ve hakikatin önünde durulmaz

Şimdi size sesleniyoruz:

Ey kendini devlet sananlar!

Ey hukuku emir eri sananlar!

Ey halkı unutup iktidarı kutsayanlar!

Bugün güçlü olabilirsiniz.

Bugün yargıyı, medyayı, eğitimi, dini kendi çıkarınıza göre dizayn etmiş olabilirsiniz.

Ama Allah’ın adaleti gecikir, ama asla şaşmaz.

Her Firavun’un bir Musa’sı,

Her Nemrut’un bir İbrahim’i,

Her zalimin bir sonu vardır.

Tarihin tozlu sayfalarında adınız:

• Zulmü kanunlaştıranlar,

• Hakkı itibarsızlaştıranlar,

• Toplumu köleleştirenler,
  olarak geçecektir.

Ve bu halkın suskunluğu sizi kurtarmayacaktır.

Zira her susturulan ses, bir gün çığlığa dönüşür.

7. Biz neyi savunuyoruz?

Biz, sıradan insanlar olarak:

• Hakikat adına konuşuyoruz.

• Kimseye kinle değil, herkese sorumlulukla yaklaşıyoruz.

• Zulmün meşrulaştırılmasına itiraz ediyoruz.

• Ve susanlar adına haykırıyoruz.

Biz adalet istiyoruz, intikam değil.

Biz hukuk istiyoruz, sopa değil.

Biz özgürlük istiyoruz, sadakat yeminleri değil.

Ve en çok da Allah’a kul olup kula boyun eğmemeyi istiyoruz...

8. Tarihe not düşüyoruz

Bugünün zalimleri,

Kendi kurdukları algı duvarları arasında sonsuz yaşayacaklarını sanıyorlar.

Ama tarih,

Hiçbir zalimi affetmedi.

Hiçbir susturulmuş hakikati sonsuza dek bastıramadı.

Ve biz bu yüzden diyoruz ki:

“Adalet yerini buluncaya kadar susmayacağız.”

“Mazlumlar ayağa kalkıncaya kadar geri durmayacağız.”

“Hak yerini buluncaya kadar bu meydan bizimdir.”

Biz bu manifestoyu tarihe yazıyor,

Zulmün, iftiranın, yalanın, gasbın, putlaştırmanın karşısına

Allah’a kul, kula muhalif olmanın onuruyla dikiliyoruz.

İmzamızı atıyoruz....

Vicdanı susturulmayanlar.

Zulmü kanıksamayanlar.

Yalanla yönetilmeye direnç gösterenler.

Allah’tan başkasına secde etmeyenler.

Ve bu ülkeyi gerçekten sevenler.

Bahadır Hataylı/27.06.2025/Sancaktepe/İST