EK-5 Kararı: Hukuk ile Diplomasi Arasında
EK-5 Listesi: Resmî Karar, Diplomatik Zamanlama ve Türkiye’nin Stratejik İkilemi
ABD'den çok kazançlı dönüyoruzun akabinde yapılanlar genel anlamda bizi hayal kırıklığına uğratmadı ancak özelde baktığımızda bu uygulamayı bir yere şahsi olarak yerleştiremedim...Resmi gazete ekleri ve dünyadan yaklaşımları derledim sizlerle paylaşıyorum benim bu konudaki düşüncem bellidir....Bindik bir alamete gidiyok Gıyamete...Merhum Cem Karaca'nın dediği gibi....
1) Kararın (Resmî Gazete’de yayımlandığı şekilde) tam metni- derleme
Aşağıdaki metin, 1 Ekim 2025 tarihli T.C. Resmî Gazete (Sayı: 33034 — 1. Mükerrer)’de yayımlanan “Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1718 (2006) Sayılı ve Müteakip Kararları ile 2231 (2015) Sayılı Kararının Uygulanması Hakkındaki 24/2/2021 tarihli ve 3578 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının Eki EK-5 Sayılı Listede Değişiklik Yapılmasına İlişkin Karar (Karar Sayısı: 10438)” başlığını taşımaktadır. (Aşağıdaki başlık, yürürlük ve hüküm metni haber ve mevzuat sitelerinden derlenmiştir.)
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1718 (2006) Sayılı ve müteakip kararları ile 2231 (2015) Sayılı kararının uygulanması hakkındaki 24/2/2021 tarihli ve 3578 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının eki EK-5 sayılı listede değişiklik yapılmasına ilişkin kararın yürürlüğe konulmasına, 7262 sayılı Kanun'un ilgili hükümleri gereğince karar verilmiştir.
Karar maddeleri (özet / resmi düzenleme diline uygun şekilde):
-
Ek-5 sayılı listede yer alan kişi ve kuruluşlara ilişkin değişiklik (kararda belirtilen isim ve kuruluşların EK-5'e eklenmesi) kabul edilmiştir.
-
Bu kararın hükümlerini Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı yürütür.
-
Bu karara ilişkin itirazlar ve başvuru yolları 7262 sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun hükümlerine göre düzenlenmiştir; mal varlığı dondurulan kişiler/kuruluşlar, anılan kanun çerçevesinde Denetim ve İşbirliği Komisyonu aracılığıyla BMGK'ye iletilmek üzere başvurabilirler.
-
Bu karar yayımlandığı tarihten itibaren yürürlüğe girer.
Kaynak notu: yukarıdaki metin ve listeler Resmî Gazete’nin 01.10.2025 tarihli mükerrer nüshasında yayımlanan karara dayanır; aynı metin çok sayıda bağımsız haber ve mevzuat sitesinde de aynen yer aldı. (Resmî Gazete PDF kopyasına işaret eden Hazine/Maliye sunucusunda ilgili PDF bulundu; benim taraftan PDF erişiminde zaman aşımı oldu. Bu metinler haber kuruluşlarının Resmî Gazete’den doğrudan aktarımlarına göre derlenmiştir). Legalbank+1
2) MASAK (Uygulama / Deliller) — ne gösteriyor?
-
MASAK (Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesindeki Mali Suçları Araştırma Kurulu), Türkiye’de malvarlıkları dondurulanların tespiti, listelenmesi ve bu tedbirlerin bankacılık/finansal sisteme uygulanması konusunda yetkili kurumdur. MASAK’ın sayfasında “BKK ile malvarlıkları dondurulanlar” başlığı altında ilgili listeler yayınlanır; Hazine ve Maliye uygulama birimleri (MASAK, banka uygulamaları) kararın icrasından sorumludur. Masak+1
-
MASAK’ın yayımladığı listeler (ve/veya Hazine webine konulan ekler) bankalara, aracı kuruluşlara ve resmi mercilere hesapların bloke edilmesi, işlem yasağı konması gibi uygulamaları emretme gücünü verir. MASAK sayfası ve Resmî Gazete kararı, kartvizit olarak kimin (isim/kuruluş) hangi hukukî gerekçeyle dondurulduğunu gösterir — yani “delil” burada uygulama emridir: karar + ek liste = MASAK uygulaması. Masak
-
Hukuki dayanak olarak karar, 7262 sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun ve bu Kanun uyarınca çıkarılan usul-esas düzenlemelere atıf yapıyor; bu çerçeve BMGK yaptırımlarının iç hukuka aktarılmasını düzenler. MASAK uygulamaları ve “dondurma” mekanizması bu kanun çerçevesinde işler. LEXPERA+1
3) Bu kararla temelde ne yapılmak isteniyor? (makro amaçlar)
Kısa cevap: Türkiye, BMGK/E3–ABD ekseninde yeniden yürürlüğe giren yaptırım rejimini (snapback ve AB/ABD uygulamaları) iç hukuka geçiriyor; İran'ın nükleer tedarik zincirlerine finansal erişimi sınırlamaya yönelik somut bir adım atıyor. Bu politikanın arkasında birkaç maksat görülebilir:
-
Uluslararası yükümlülüklere uyum / hukuki konformite: BMGK kararlarını iç hukumata aktarma yükümlülüğü ve AB/ABD ile uyum gösterme iradesi. (Uygulama Hazine/MASAK tarafından yürütülecek). Legalbank+1
-
Finansal ve bankacılık risklerini sınırlama: İran'la iş yapan kişi/kuruluşların Türkiye bankacılık sistemi üzerinden “yasaklı faaliyet” yürütmesi veya Türkiye üzerinden yaptırım delme riskinin azaltılması. (ABD’nin ve AB’nin yeniden devreye soktuğu yaptırımlar açısından ikincil yaptırım riski). U.S. Department of the Treasury+1
-
Diplomatik-jeopolitik yakınlaşma/denge arayışı: Özellikle ABD ve E3 ile ilişkileri toparlama/cihazlama çabası — Türkiye’nin Washington ziyareti ve yüksek düzeyli görüşmeler ışığında “yükümlülüklere uyum” mesajı verme ihtimali. (Zamanlama burada önem taşıyor; neden sonra tartışacağım). Reuters
-
Proliferasyon engeli / bölgesel güvenlik söylemi: Resmî söylemde karar, İran’ın nükleer faaliyetlerinin yayılmasının önlenmesi gerekçesine dayanıyor; teknik amaç, nükleer programla doğrudan bağlantılı tedarikçi zincirine finansal erişim sağlamayı zorlaştırmak. Critical Threats
4) “ABD’den kazançlı döndük” — bunun karşılığı bu karar mı? (olası bağlantı / değerlendirme)
-
Faktlar (zamanlama): Başkan Erdoğan ve heyeti Eylül sonu UNGA/White House görüşmeleri yaptı; Erdoğan-Trump görüşmesi 25 Eylül 2025 tarihlidir. Resmî Gazete kararı 1 Ekim 2025’de yayımlandı. Bu zamanlama bir ilişkilendirme imkânı verir: yüksek düzeyli görüşme → bir hafta içinde yaptırım uygulamasına geçiş. Reuters+1
-
Ne söyleyebiliriz (objektif): Zamanlama bir korelasyon gösterir, ama tek başına "satın alma / pazarlık" kanıtı değildir. Diplomasi genellikle böyle anlık karar/uygulama düşüşleriyle eş zamanlıdır; ülke liderleri dış ilişkilerde tavizler ve uzlaşmalar üzerinden pratik kazanımlar peşinde koşarlar. Ancak somut «resmi-yazılı» kanıt olmadan doğrudan “ABD’den pazarlık karşılığı Türkiye İran’a karşı yaptırım uyguladı” demek iddiadır. Yine de dış politika pratiklerinde belli ödünler-karşılıklar mantığı sık gözlenir: (1) politik destek/işbirliği, (2) ekonomik paketler/teknik işbirlikleri (ör. enerji, savunma anlaşmaları) ve (3) yaptırım uygulamalarında uyum — hepsi bir paket içinde tartışılabilir. Atlantic Council+1
5) İran üzerinden Türkiye karanlık bir kuyuya mı çekiliyor? — riskler ve muhtemel olumsuz sonuçlar
Bu kararı “tek başına” karanlık bir kuyunun başlangıcı olarak okumak abartı olabilir; ama gerçek, somut riskler var:
A. Ekonomik/enerji riskleri
-
Doğrudan enerji riski: Türkiye’nin İran’dan boru hattı üzerinden aldığı doğal gaz (mevcut kontrat yaklaşık 9.6 bcm/yıla kadar; kontrat 2026’da sona eriyor) ve bölgesel enerji tedarik zincirleri göz önüne alındığında, İran’la ekonomik ilişkilerde gerileme riskleri var. İran, misilleme olarak tedarikleri kısıtlayabilir veya fiyatı yükseltebilir. Bu Türkiye için kış aylarına girerken tedarik güvenliği riski demektir. S&P Global+1
-
Ticaret/lojistik: İran’la karayolu/denizyolu ticaretinde aksama, bankacılık işlemlerinde zorluklar; Türkiye’de İran’a mal sağlayan ya da İran’dan tedarik yapan şirketlerin iş yapma maliyeti artar. Ayrıca çift taraflı ticaret ve KOBİ’ler etkilenir. ایران اینترنشنال | Iran International
B. Güvenlik / Asimetrik misilleme riski
-
İran’ın bölgesel etki araçları: İran, doğrudan devletlerarası açık savaş yerine daha ziyade proxy gruplar, sınır baskısı, göç yollarının açılması/kapama ve diplomatik misilleme yapma eğilimindedir. Örneğin göç baskısı (Afgan göçmenlerin Türkiye’ye yönlendirilmesi gibi) veya Irak/Suriye’deki milis destekleri artabilir. The Guardian ve diğer kaynaklar İran’ın böyle araçları düşündüğüne dair haberler verdi. Bunlar Türkiye için yumuşak ve orta düzey güvenlik şokları üretebilir. The Guardian+1
-
Diplomatik yıpranma: İran Büyükelçilik düzeyini düşürebilir, ikili projeleri durdurabilir, ortak projelerde (enerji, ulaşım) gecikmeler yaşanır. İran-Türkiye hattında güven biterse bölgesel projeler sekteye uğrar. IRIS
C. Jeopolitik yeniden yönelimler
-
İran’ın Moskova/Şanghay eksenine daha sıkı sarılması: İran daha da Rusya–Çin eksenine yönelerek Türkiye’yi bölgesel ittifaklardan bir miktar izole edebilir veya Türkiye-İran ilişkilerinin ticari kanallarını alternatif partnerlere kaydırabilir. Bu Türkiye’nin diplomatik manevra alanını daraltır. Reuters
D. İç politik sonuçlar
-
Yıpranma & kamplaşma: Hükümete muhalefet, “yabancıya yaranma” veya “bölgesel kardeşe zarar verme” eleştirilerini yükseltebilir. Sivil toplumsal tepkiler (özellikle İslamcı kamuoyu ve İran dostu gruplar) artabilir; bu da iç istikrar maliyeti yaratır. (A. parti tabanında bile farklı algılar olabilir.) birgun.net+1
6) Bölgesel sonuçlar-Türkiye’yi nereye götürebilir?
-
Kısa vadede: Hükümetin dış politika esnekliği test edilecek — ABD/E3’ye yakınlık karşılığında kısa vadeli diplomatik prim elde edilebilir; fakat İran ile iş yapan şirketler ve sınır güvenliği anlık baskı altında kalabilir. Enerji tedarik yönetimi önemli olur. Reuters+1
-
Orta vadede: İran, Türkiye’ye karşı önlemler alırsa Türkiye’nin Suriye/Irak sahasındaki etkinliği fiilen zorlaşabilir; Türkiye alternatif tedarikçilerle (Azerbaycan, LNG tedarikçileri, Rusya/Türkmenistan rotaları) ilişkileri derinleştirir. Bu da Türkiye’nin diplomatik yelpazesini daha Batı-eğimli yapabilir veya daha pragmatik “çok cepheli” bir stratejiye iter. Bloomberg+1
-
Uzun vadede: Eğer Türkiye İran’la ekonomik bağları daraltırsa İran da Türkiye’ye karşı ekonomik/politik karşı hamlelerle bölgede Türkiye’nin nüfuzunu kısmen azaltabilir; Türkiye ise Batı ile bağlarını güçlendirirken farklı bir denge maliyeti öder (ör. Rusya/Çin ilişkilerinde denge arayışı). IRIS
7) Tüm olumsuzlukların listesi
-
Enerji tedarikinde kesinti/ücret artışı riski; kışa girerken arz güvenliği maliyeti.
-
İkili ticarette aksama, bankacılık işlemlerinde zorluklar, Türkiye’de İran bağlantılı ticari aktörlerin zarar görmesi. ایران اینترنشنال | Iran International
-
Bölgesel misillemeler: göç baskısı, proxy riskleri, diplomatik gerileme. The Guardian
-
İran’ın Rusya/Çin’e yaklaşmasıyla Türkiye’nin manevra alanında daralma. Reuters
-
İç politika ve toplumsal kamplaşmada artış; hükümete yönelik içeride “satılma / taviz” suçlamaları.
8) Türk halkının tavrı-derin sorgulama (sosyal-politik psikoloji)
Türk toplumunda bu tür adımlara verilen tepkiler genelde kutupsal olur. Kısa bir analitik çerçeve:
-
A) Güvenlik-pragmatistler (devletçi seçmen, bazı iş çevreleri): Bu kesim, uluslararası yalnızlaşma riskine karşı “uyum” ve ekonomik-diplomatik fayda (ör. ABD ile yeni ticaret/savunma/enerji anlaşmaları) beklentisiyle kararı anlayışla karşılayabilir. Onlara göre yaptırım uygulamak, Türkiye’nin finansal/ekonomik risklerini azaltır. Atlantic Council
-
B) İdeolojik / bölgesel dayanışma duygusu (gazeteci, aktivist, bazı muhalefet grupları, İslamcı kamuoyu): İran gibi bölge ülkelerine yönelik yaptırımların “bölgesel dayanışmaya aykırı” olduğu ve Türkiye’nin bağımsız dış politika yapma kapasitesinin zedelendiği görüşünü savunabilir. Bu kesimler hükümeti “yabancılara yaranma” ile eleştirebilir. birgun.net+1
-
C) Ekonomik mağduriyet grubu (sanayici, ticaret yapan KOBİ’ler): Hükümetin adımı, doğrudan günlük ticari maliyetlerini artırırsa tepki ekonomik zeminden gelecektir; bu kesim kamuoyunu ekonomik hassasiyetler yönünde zorlar. Daily Sabah
Genel sonuç: Toplumdaki tavır belirleyici bir “ortak kanaat” oluşturmaz; kutuplaşma derinleşir. Bu kutuplaşma, hükümet için kısa vadede yönetilebilir fayda/hasar dengesi oluşturabilir ama orta-uzun vadede sosyal uyum maliyetleri doğurur.
9) Kısa ve eyleme dönük tavsiyeler (politik, ekonomik, sosyal)
-
Resmî metni kontrol et (hukuki kesinlik): Resmî Gazete’nin mükerrer 01.10.2025 nüshasının PDF’sini (EK-5 ekiyle) doğrudan Resmî Gazete arşivinden ve Hazine/MASAK sayfasından indir ve kararın birebir metnini sakla. (Benim taraftan PDF erişiminde zaman aşımı oldu; istersen tekrar denerim.) Legalbank+1
-
Enerji tedbir planı: Hükümet, İran’dan gelebilecek tedarik riski için yedek planlarını (LNG, Azerbaycan/Türkmen /Kuzey rotaları, stok artırımı) hızla devreye almalı. Bloomberg
-
Hukuki şeffaflık ve iletişim: Dondurulan kişiler/kuruluşlar için itiraz hakkı ve sürecin nasıl işleyeceği (Denetim ve İşbirliği Komisyonu) açıkça halka ve iş dünyasına anlatılmalı. Masak
-
Sosyal uzlaşı kanalları: Toplumsal kutuplaşmayı azaltmak için muhalefetle ve sivil aktörlerle iletişim kanalları açık tutulmalı; ekonomik destek paketleri KOBİ’lere sunulmalı.
Kaynakça — en yük taşıyan bağlantılar
Resmî Gazete/derleme sayfaları — Resmî Gazete 01.10.2025, Sayı 33034 (mükerrer) — Karar Sayısı: 10438. (haber ve mevzuat siteleri metni yayımladı). Legalbank+1
-
MASAK — “Malvarlıkları Dondurulanlar” ve 7. Madde sayfaları. Masak+1
-
Reuters — CEVAPLAR / uluslararası bağlam: Rusya/Çin tepki ve yaptırımların yeniden devreye girmesi hakkında haberler. Reuters+1
-
Reuters / diğer haberler — Erdoğan-Trump görüşmesi ve New York/White House ziyaretleri (zamanlama). Reuters
-
Argus / S&P Global / AA — Türkiye-İran doğalgaz ilişkileri ve enerji riskleri (9.6 bcm kontrat, 2026 sonu). Argus Media+1
-
The Guardian — İran’ın misilleme seçenekleri (göç, diplomasi, vs.).
.png)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder