DEMOGRAFİK DEĞİŞİM BİR YÖNETİM ANLAYIŞI MIDIR?

Geçmişle günümüz arasında değişen demografik yapıya sosyolojik açıdan biraz bakalım istedim. Demografa bilirsiniz bir ortamın nüfusa dayalı tüm yapısının ele alınmasıdır. Demografik yapının geçmişe göre günümüzde hızla farklılaşması iyi bir sonuç mu, yoksa altından kalkılması çok zor neticeler mi doğurmaktadır. Hangi açıdan bakarsak bakalım ciddi bir Toplumsal değişime konu olduğu muhakkak…

Toplumların ilk toprağa yerleşme dönmelerinde kırsal nüfus, tarım ve hayvancılığa dayanan bir yaşam egemen iken, şu an geldiğimiz nokta da daha farklı bir denklemle karşı karşıyayız. Rönesans sonrasında başlayan ve kök salarak yaygınlaşan yönetim anlayışları, sanayi devriminin getirdiği olumsuzlukları da bir nimet bilerek, kırsal nüfusa karşı kent nüfusu pompaladı ve yeni kentlerin yönetilmesinin böylece daha rahat olacağını kavradı.

Toplumsal meşruiyet kazanamadığını düşünen yönetimler, sistemsel dönüşüm yapmayı hedeflediklerinde, tebaası olan tüm halkın denetimini rahatlıkla sağlayacak mekânlarda yaşamasını ister. Bu durum modern yönetim anlayışlarında çokça başvurulan bir algı oldu. Özellikle, batıdan alınan ancak kendi içinde içselleşmemiş bu yönetim anlayışları, kendi ülkelerini tamamıyla bir yönetim laboratuvarı haline getirdi. Genelde Ortadoğu’ya baktığımızda bu örneklere çokça şahit olmaktayız. Ülkemizin son 25 yılı da neredeyse çoğu zaman bu anlayışla yönetildi ve devam etmektedir. Tarım ve hayvancılık alanında ciddi eksikliklerin olduğu ve ciddi bir politik yanlış algının ülkeyi çıkmaza taşıdığı anlatılır. Oysa bu durum tarımsal alanda olan bir yanlış değil de bir politik anlayışın ciddi ve sistemli değişim ve dönüşüm programı olabilir mi diye değerlendirilse sanıyorum problemlerin kaynağını daha rahat anlamış olacağız.

Yazının giriş kısmında da anlattığım gibi, Batı modeli yönetim anlayışları ideolojik bir felsefi temelle, uygulama alanları yaratmaya kalktığı zaman, kendi korku ve tedirgin septik algısını kırarak varlığını koruyacağını düşündüğü için, zarar vermekle başlayan bir yönetim mekanizması geliştirir. Bu anlayış yönettiği insanların ne kadar zarar gördüğünün hesabını yaparak yaşamaz, kendi varlığını devam ettirmesi için en uygun zeminleri arar ve tüm oluşumları lehine çevirmeye çalışır. Böyle olunca, öncelikli yapması gerekenin, kontrolü dışında olduğuna inandığı ve her zaman tehlike olacak küçük toplulukları rahatlıkla denetleyecek ve kolluk güçlerinin kısa sürede kontrolüne alacağı ortamlara taşımak ister. Bu durum tamamıyla patolojik bir algıya dayanan süreç olduğu için, hastalık virüsleri çoğalarak, kuvvetlenerek toplumun geneline yayılmaya başlar. Bu virüsün yaygın hala gelmesi ve kanaatlerin de bu doğrultuda ortaya çıkması, içinden çıkılmaz bir hal alır. Ne yazık ki bizim ülkemizde son dönemdeki hızlı, çarpık bir kentleşme ve yaşam şartları hayli zor bir kitlenin ortaya çıkması, kırsal alanların viraneye dönmesi böylesi bir yanlış algıdan kaynaklanmaktadır.

Kırsal nüfusun yaşam alanı daraldı, imkânlar hayli kısıldı, yaşamın sürekliliği ürkütücü boyutlara geldi, derken kentlerdeki yaşamların TV. Programlarıyla sürekli pohpohlanarak cazip kılınma arzusu, kırsal kesimdeki insanları büyüledi ve kendi gettosuna taşıdı. Ne olduklarını anlamayan bu kalabalıkların ne yaptığını ve ne yapacağını bilen ama sonucu kestirmesi hayli zor bir yönetim, insanların doğal yaşam alanlarını terk etmelerini sağladı. Bu durum gelecekte yazılacak acılı mersiyelerin o günden sözlü olarak dillendirilmesiydi aslında, âmâ meydandaki ses o kadar karmaşık ve anlaşılmayan dilde söylenen koronun söylediği solo şarkılar olduğu için, hep ihmal edildi ya da ötelendi. Bu günleri görmemek içindir belki de …Bunlar konunun acıyan ve bilinmeyen yanları olsa da meydanda bir gerçek vardı, o da geldiğimiz noktanın ele avuca alınacak yanının olmamasıydı. Peki neden böylesi karanlık bir gelecek insanımıza reva görülmüş olabilir. Eğer bir yönetim anlayışı kendisi için, kendi dışındakileri tehlikeli olarak görürse, onların tamamını, kontrollerini rahatlıkla yapacağı ortamda yaşatmak ister. Çünkü, kontrol edemediğiniz, ulaşım ve iletişim imkanlarınızın çok geç ulaştığı ortamlar daima sizin için bir tehlike olur. Bu bakışla bir toplum yönetilirse orada yanlış uygulamaların dolaşımdan kalkmasını beklemek komiklik olur.

Şehirler neden böyle, kırsal nüfus neden azalmaktadır gibi kendimizi kandıracak ve içinden çıkılamayacak sorunlarmış gibi bu meselelere yaklaşırsak hakikaten içinden çıkamayız. Cazip yaşam alanları ve çekiciliği öne çıkarılan şehirlerin, neden bu hale geldiğini ve kırların da neden bu kadar çabuk boşaldığını, kısmen de olsa anlamamıza rağmen, çözümü olmayacak bir düşüncenin söylenmesinin de anlam ifade etmeyeceği için, konuşulmaması daha iyidir diye bir rölantiye girdik hep…

Yani diyeceğim odur ki, bir yönetim anlayışı kendi varlığımı nasıl daha iyi korurum ve sürekliliğimi sağlarım diye düşünce geliştireceğine, toplumsal huzur barış ve insan gibi mutlu yaşamak için neler yapmalıyız ki, biz halkımızın gözünde abideleşelim diye düşünseydi, sanıyorum ki, şu an boşalmış köylerimiz bir üretim merkezi olacaktı. Şehirlerimiz de de bu çarpık yapılaşma, alt yapı, varoş kültürü ve yaşamdan uzaklaşan kalabalıklara şahit olmazdık. Demek ki, yönetimin asıl görevi ne pahasına olursa olsun kendi varlığını korumak değil, toplumsal birlik beraberlik, dayanışma ve ortak hedef birliği oluşturarak, toplumsal mutluluk ve huzuru inşa etmek OLMALIDIR.

12.10.2018/Erol KEKEÇ

GEÇMİŞTEN GELECEĞE YOLCULUK!

Geleceğin dünyası, geleceğin düşüncesi ve bugünün insanlarıyla inşa edilecektir. Bugün de yaşayarak, geçmişin özlemleriyle gelecek tasavvur edilemez. Gelecek tasavvurumuz ile, bugünkü dinamiklerimizi irtibatlandıramazsak, gelecek dünyanın hep diğer yakasında yaşamaya mahkûm oluruz. Tarihsel geçmişleriyle övünerek onunla özdeşim kurarak bir toplum yaşamını devam ettirme çabaları, yeni filizlenmelerin önündeki en büyük engeller olduğu gibi hayat damarlarını da imha ettiklerini anlayamazlar.

Toplumsal yaşam motorunun her dönemde duraklamadan yol almasının en önemli özelliği, kendi iç yapılanmasını yenileyerek hareketliliğini hiçbir nedene feda etmemesidir. Toplumsal yaşam, dünyaya yön veren denge unsurlarının gölgesinde durarak bir varlık ortaya koyamaz. Dünya dengesini bozan dengesizliklerin her noktasında olmayı amaçlayan ama uydu olmaktan çıkamayan toplumsal yaşam ağları, yavaş yavaş parçalanarak ve delinerek bir ağ olma özelliğini yok ettiğini görmesi gerekir. Bugünden tüm yeryüzü topluluklarının yaşadığı coğrafyalara ve hayat dinamizmlerine baktığımızda onları daima var kılacak kendi öz dinamiklerinden yoksun olduklarını görmekteyiz.

Kendi kökleri üzerinde var olmayanlar, ithal köklerle yerli gelecek kuramazlar. Köklerini yok sayarak geleceğin inşası da imkansızdır. Ancak gelecek geçmişin en zirvede olduğu gümrah dalları ile ifade edilemeyecek kadar da geniş ve kapsamlıdır. Toplumsal süreklilik bir kar topunun büyümesi gibi dikkate alınması gerekir.

Duygusal kodlarıyla birlik ve beraberlik oluşturmaya çalışan toplumlar, dünyanın parlayan yıldızlarına bir yıldız ekleme imkanına sahip olamazlar. Duygusal kodlar her zaman kahramanlıkların ve destanların gölgesinde bir yaşamın gündemde kalmasını ister. Çünkü geçmişleriyle avunan toplumlar, bitmek bilmeyen uyku düzeneklerinin bozulmasını ve yeni ışıkların gözlerinde oluşturacağı kamaştırmayı kolay kolay kabullenemezler. Onun için geçmiş toplumlarda da bunların örneklerine çokça rastlamaktayız. “Biz atalarımızı hangi yol üzerinde bulduysak ona uyarız, ya ataları hiçbir şey bilmiyorlarsa yine mi ona uyacaklar…” ilahi buyruğu bu durumu bize çok güzel anlatmaktadır.

Toplumsal yaşam serüvenimizi devam ettiren dinamik bir enerji olmalıdır. Bu enerjinin kaynağı ve nereden elde edildiği çoğu zaman değişmektedir. Düne baktığımızda insanlarımız ısınmak için elde ettikleri enerji tezekten, daha sonrasında, odun ve kömürlerden, derken petrol, sonrasında doğalgaz ve geldiğimiz noktada hidrojen konuşulmaktadır. Nasıl ki bu örneklemde, esas olan enerji, ancak onun elde edilme şekilleri zamana ve ortama göre değişiyorsa, toplumsal birlik ve beraberlik dinamiz mi de böyledir. Dün de insanların birlikte kalmalarını sağlayan etkenler ve uyarıcılar vardı, bugün o enerjinin kaynağı değişebilir, asıl olan, toplumsal süreklilik birlik ve beraberliktir. İşte duygusal kodları ağır basan toplumlarda enerji kaynağı hep geçmişte ne ise o olarak kabul gördüğü için, geçmişle gelecek arasında doğru ve anlaşılır bir bağ kurulamamaktadır. Bu bağlar doğru kurulamadığı zaman da gelecekte çok harikalar yapacak bir gelecek tasavvurumuz, geçmişin gölgesinde düşünülüp, bugünün insanlarının elleriyle yapılmak istendiğinden, her zaman sönük kalmaya mahkumdur.

Fazla uzatmadan söyleyeceğim odur ki, gelecek dünya hayallerimiz, bugünün insanlarının elleriyle ancak, gelecekte açacak çiçeklerin şartlarını iyi anlayan bilen bahçıvanlarının kollarında o günün şartlarına uygun olarak yetiştirilecektir. Geleceğin nesli, bugünün insanlarının geçmiş masal ve destanlarının gölgesinde kalmadan, kelime ve kavramlar yerli yerinde yerleştirilerek, dengeler arasında gidip gelen ve genellikle de kuytu bir ortamı tercih edip, yarın kenarında savrulmaya yüz tutmuş bir beynin tekelinden çıkarılarak, dünyanın tam ortasına insanlık alfabesini yazacak yüreklerle inşa edilecektir.

        Erol KEKEÇ/11.10.2018

TOPLUMSAL KONTROL MU YOKSA BASKI MI?

Toplumsal kontrol ile toplumsal baskı ve mahalle dikizciliğini birbirinden ayırmak zorundayız. Toplumsal kontrolde sağlıklı bir yapı var, diğerlerinde ise ciddi anlamda bir hastalık vardır. Toplumsal kontrol, haberdar olma, yardımlaşma, sevgi saygı ve dayanışma duygularını içinde barındırır ve biz duygusundan kaynaklanır. Oysa Toplumsal baskı ve mahalle dikizciliğinin kökeninde ise, ayrışmaya ve farklılaşmaya giden insanların baskı ve zor kullanılarak tek tipleştirme ya da onları herkesin gözünde ifşa edecek olumsuzluklar bulunur. Dolayısıyla toplumsal yaşam için, kontrol zorunlu ve kaçınılmaz iken, toplumsal baskı ve mahalle dikizciliği hayatı yaşanmaz kılan birer vebadır.

Her toplum yaşamsal sürekliliğini kendi genlerinden gelen kültür ve değerler aracılığıyla sağlar. Değerlerin içinin boşaldığı ve kültürün sadece bir isim olarak varlığını sürdürdüğü ancak hayata dair söyleyecek bir sözünün kalmadı ortamlarda kültürel yozlaşma başlar. Kültürel yozlaşma tamamıyla kendi iç dünyasına hapsolan ipek böceğinin kendi kendini boğarak yaşamsal imkanlarını imha etmesi gibidir. Yaşamsal ağların hangi damarlardan beslendiğini bilmeyenler damarları yok ederek, sadece gövdesiyle bir ağacı yaşatmak isteyebilirler. Bu durumun imkânsız olduğunu anlayarak toplumsal gerçekliğimizi ele almak zorundayız.

Kültür ve değerler, bir toplumun ortak ideallere yönelmesini sağlayan en önemli etkendir. Değerlerin genetiğinde bağlayıcılık ve ortak hedef birliği oluşturma vardır. Bu ortak hedefler, toplumsal kimlik oluşumunu besleyen gıdalardır. Bu gıdaların değerler metabolizmasından uzaklaştırılması, değersizleşen ve hiçbir değeri olmayan bir değerin, varlık sahnesindeki işlevinden rahatsızlık duyan nesiller türer. Bu gidişi yok etmek ve toplumsal kimlikle varlıklarını geleceğe haykıran toplumlar olmak için, değerler bünyesine karışan lağım tellerinin çok incelenip sık dokunarak, bir kilim gibi estetik ve canlı olması gerekir. Estetik yönü olmayan ve insana bir yük gibi algılanan değerler, varlık sahnesindeki miadını çoktan tamamlamıştır.

Eskiden mahallemize çıktığımızda, herkesi sorma ve onlardan bir şeyler öğrenme yaşlılarla hasbihal etme gibi bir görev üstlenirdik kendimize ve bunu yaparken de toplumsal bir vecibe olarak algılar tamamıyla içselleştirmemizden kaynaklandığını bilirdik. Oysa geldiğimiz sürece baktığımızda herkes değerlerden bahsetmesine rağmen, değerler doğrultusunda bir denetimden çok, aşağılanmaktan, dışlanmaktan ve mahalle baskısı endişesinden bunları yerine getirir olduk. Bu da gösteriyor ki, anlamsızlaşan değerlerin zamanla toplumsal değişim önündeki en büyük handikaplardan biri olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu ve buna benzer daha nice olumsuzlukların önüne geçmek ve insanlarımızı uzaklaşan ve kahrolan davranışlardan beri kılmak için, toplumsal genetik dokumuzun varlığını devam ettiren değerler ile, günümüzde bir baskı aracı olarak kullanılanları birbirinden ayırmak zorundayız. Bu ayrımı yapamaz ve hayata aktaramazsak, toplumsal kontrolün çöktüğü ve toplumsal kimlik inşasının yerlerde süründüğü bir hayata şahit oluruz.

Geleceğe nasıl bakıyoruz, nasıl bir toplumdan geliyoruz, hangi değerler, uğruna mücadele etmeyi gerektirir gibi soruların karşılığı aslında bir ferdin toplumsal kimliğini tanımada bizlere ipuçları verir. Yani toplumsal kimlikte asıl olan ortak bir gelecek tasavvuru yapabilmek ve ortak bir geçmişe sahip olmaktır. Ortak geçmişlerini yok edenler, ortak bir geleceği de düşleyemezler o zaman da karşımıza çözümü zor olan denklemler çıkmaktadır. Yani aynı gelecek tasavvuru olmayanların aynı değerlere hassasiyet göstermelerini bekleyemezsiniz. Bu durum bazı insanlarda mahalle baskısı altında yaşıyormuş algısı oluşturur. Bu algıdan kurtulmanın en önemli ve öncelikli yolu, toplumsal algı birliğini oluşturacak ortak zeminlerin ve değerler tanımının yapılmasıdır. İşte o zaman toplumsal kontrol mekanizması, resmi ve siyasal hukuki kontrol mekanizmalarına gerek kalmadan toplumsal birlik ve dayanışmayı sağlar.

Bu açıklamalardan sonra benim söylemek istediğim odur ki, toplumsal kontrol mekanizması ile, toplumsal baskı ve mahalle dikizciliğini birbirinden ayırarak hareket etmek zorundayız. Bu ayrımı yapamazsak su içine atılan tebeşirlerin dağılması gibi kendi birlik ve bütünlüğümüzün dağılmasını izlemek zorunda kalabiliriz. Durduralım dünyayı, hep beraber haykıralım kontrollü bir yaşam ve baskı unsuru olmayan bir değer diye…

Erol KEKEÇ/10.10.2018