OMURGA ADALET İSE DEĞİŞİM RAYINDADIR

Toplumsal yaşam, kontrolsüz bir değişim gerçekleştirirse, insanların arzu ve isteklerinin önüne geçmekte o oranda zorlaşmaktadır. İmkânların artması ile istek ve arzuların patlaması arasında doğrudan bir ilişkinin olduğu göze çarpar. Bir ortamdaki toplumsal değişim dinamikleri ile toplumsal değişimin yönünün aynı olmaması durumunda değişim toplumlarda çok ciddi tahribatlar yapar. Özellikle kapalı toplumların, çağdaş toplumlarla bütünleşmeye dönük başlatılan, değişim dinamikleri bu toplumların omurgasını yaralayabilir. Toplumlar hazırlıklı olmadığı bir yaşamın kasırgalarında kaldığı zaman, kendisini koruma taraftarı olmayıp, daha çok kasırganın savurduğu istikamette yol almayı tercih eder. Kapalı toplumlar direnç göstermeyi değil, kavuşamadıkları yaşama daha çabuk varmak için zamanı hızlandırmaya çalışırlar. Bunun en açık örneğini de bizim içinde yaşadığımız kendi toplumumuzda görebiliriz. Oysa sosyolojik teamüllere göre yerleşik ve içine kapanık toplumlarda kültürel değerler çok zor değişime uğrar kanısı egemendir. Bu kanılar son çeyrek asırda tersine dönmüştür diyebiliriz.

Teknolojik gelişimeler ve dijitalleşmenin küresel ölçekte yaygınlık kazanmasıyla, kültürler doğrudan hedef haline geldi. Bu saldırı ve etkileşim okları kendinden emin olan ancak kendisiyle barışık yaşamayan, değerlerini içselleştirmemiş toplumlarda ciddi sarsılmalara neden oldu. Bunun örneğini Ortadoğu toplumlarında ve özelde bizim ülkemizde görebiliriz. Ülkemizin değişim rüzgârlarına kapıyı aralaması 1983’lü yıllarda oldu ancak bu süreç 1990 ve 2000’li yıllar arasında belli bir hızla giderken,2000 sonrası önüne geçilemeyecek bir savrulmayla kontrolsüz değişime dönüştü. Bu kontrolsüz değişim kasırgaları önüne çıkan ne varsa hepsini savurup götürdü ve geldiğimiz dönemde de kasırgadan geriye kalan döküntülerimizi aramaya başladık acaba gerilerde bir şeyler bıraktık mı, şayet varsa onlara sarılalım da hiç olmazsa onları koruyalım aşamasına geldik.

İnsanların düşüncesini ifade etmesinden dolayı ekran karartan RTÜK, toplumsal yaşamın temeline dinamit koyan dizi ve programlardan hiç rahatsız olduğunu göremiyorduk. Hatta öyle programlar var ki, hızlı değişim rüzgârlarını sürekli alevlendirerek herkes tarafından kabullenilen meşru zeminlere kaydırıldığına şahit olduk. Bir davranış bireysel olmaktan çıkarak toplumsal bir kabule dönüştüğü zaman yaşamın ortasına bir dinamit konulduğunu bilmek gerekir. Bizim toplumdaki değişim süreci, sanki planlı ve programlı bir değişimin asimilasyon tarzında benimsetilmesi gibi kılcal damarlarımıza kadar kök salarak yaygın hale geldi. Bu süreç sonrasında deli dana gibi nereye koştuğu belli olmayan yaşamların üzerinde deney yapılan denekleri haline geldik.

Kapalı toplumlarda toplumsal bilinçaltı patlamaya hazır volkanlarla dolu olduğu bir gerçek… Dinci ve muhafazakâr insanların yaşamına baktığımızda bu patlamaların açık örnekleriyle karşılaşmaktayız. Bu savrulan hayatlar içinde gerekçeli bahaneler hemen hazır bekler, bu insanlarımız geçmişte ülkenin imkânlarından mahrum yaşadıklarından dolayı, gelen iktidarlar bunların önünü açtı, onlar da bu imkânları lehlerine çevirerek toplumsal yaşamda belirli bir yer edinmeye başladılar. Bu göze çarpmak aslında onların yaşamlarında olağanüstü bir farklılaşmadan değil de eskiden ülkenin nimetlerine sahip olanlarla aynı ortamları paylaşmaya başladıkları için fazla göze çarpmaya başladılar gibi savunmalarla farklı duruş sergileyenleri ikna etmeye çalıştılar. Bu savunma reflekslerine iyi tarafından baktığımızda hüsnü zan ile değerlendirmek istedik ancak isteklerin freni patlamış bir buldozer gibi hiçbir dur durak tanımadan hazın ve zevkin zirvesini arzuladığını görünce bu bir çıldırmışlık ve yıkım psikolojisi olduğunu anlamaya başladık. Hakikaten çıldırmışlık psikolojisi çok kötü karakterler oluşturur. Arzu ve istekte sınır tanımaz, zevkte doyumsuzluk had safhadadır, akla gelmeyecek zeki arayışlar peşinde koşar. Yaşamı sahip olmak ve tüketmek endeksine oturtmaya çalışır. Tüketim kölesi olduktan sonra da her eylemini tüketime bağlı olarak değerlendirir ve israfta sınır tanımayan bir maymuna döner. Toplumsal prestijini gittiği yerin pahalılık durumuna, oraya giden insanların sosyal katmanına dikkat ederek değerlendirmeye başlar. Karakterleri tüketimleriyle paralel gelişen bir yaşamın kişiliği yerlerde sürünmeye mahkûmdur.

Fazla tüketenlerin ve israfta sınır tanımayanların itibarı ve saygınlığı sınırsız harcamalarıyla doğrudan karşılık bulduğu için, bu imkânlara sahip olmayanların yaşamlarında da kötü başlangıçlara kapı araladılar. İmkânları olmayanlar da borçlanarak özgürlüğünü ve kalan yaşamını rehin bırakarak kendisini tanımlayacak ve itibarını artıracak nesnelere sahip olmaya başladı. Çoğu zaman da arzuladıklarına kavuşamayınca veyahut ta altından kalkamayacak yüklerin altına girdiğinden psikolojik yapısı sarsılarak bireysel başlayan depresyonlar zamanla toplumsal depresyona kadar uzandı… Ülke nüfusunun %60’ların üzerinde bir kesiminin antideprasanlara yönelmiş olması hiç de tesadüfi olmasa gerek… Kapalı toplumlar ilk karşılaştıkları uyarıcılara gösterdikleri tepkiyi daha sonradan göstermez olurlar, bu ise tamamıyla bir adaptasyon süreciyle alakalıdır.

Dijital teknoloji, bizim gibi toplumları hallaç pamuğuna çevirdi. Ekilesim ve duygusal yaşam hayata yük olmaya başladı. Bireysellik aldı başını gider oldu. Gerçek yaşam sanala dönüştü, sanal yaşamlar gerçek hayatın yerini aldı. İnsanlar gerçek yaşamda ifade etmekte zorlandıkları veyahut ta kendisini kabullendirmekte zorluk çekeceğini görünce sanal ortamda rahat hareket eder duruma geldi ve içindeki tüm sakladıklarını orada herkesle paylaşacak ortamı yakaladı. Bu sürecin başlaması beraberinde farklı arzu ve istekleri de oluşturdu. Sınırsız istek ve haz libidosunun patlamasına neden oldu. Eskiden muhafazakâr dendiği zaman hemen akla belli bir inancı korumaya ve yaşamaya çalışan insanlar gelirdi. Oysa şimdi sadece sahip olduğu imkânlarını ve tattığı hazlarını muhafaza etmeye çalışan israfta sınır tanımayan kapalı toplumların sonradan görmüş nesnenin kölesi olmuş özgürlüğünü peşin satmış, sahip oldukları kadar değeri olan bir boş nesne akla gelir oldu… Bu tanımlama değerleri uğruna mücadele eden ve o uğurda hiçbir durakta otobüs beklemeyen duruş sahibi olanları kapsamamaktadır. Onların varlığı hep olsun ki doğrular da bu dünyadan geçmişti diyenler olsun…

Net ortamında sarı sayfalarda bir arama yaptığınızda karşınıza çıkan aramaların başında kendisini sermaye gören bayanlar ve elindeki imkânlarla sınır tanımayan hazlara ulaşmayı referans edinmiş zibidi erkeklerle karşılaşıyorsunuz. Bu sadece belli bir kesimin istekleri değil, özellikle dindar olduğunu söyleyen telefon ve iletişim bilgilerini paylaşarak rahatlıkla amaçlarına ulaşacak düzeyde ahlakın sıfırlandığı ortamların oluşmasında acaba hangi değişim dinamikleri etkili oldu; bunları sorgulamadan geçersek değişimin nasıl bir etki bıraktığını anlamakta zorlanabiliriz. Üniversite de okuyan kız öğrencilerden kendisi için buluşma programları yaparak aylık en az beş kişiye kendini sermaye olarak verip kendisine aylık bağlayanların ve bu paraların da bir genel müdür maaşının altında olmadı ortamlar acaba nasıl oluştu. Bu açıklamalarım genelin davranışı olarak algılanmasın ama gelenek olacak düzeyde Toplum genetiğini ciddi yaralamaktadır. Şimdi sormak istiyorum dindar bir toplumda camiler dolu iken ramazanda oruçlar tutulurken böyle bir ortamı kimler oluşturmuş olabilir diyeceksiniz. Evet, işte ben de tam oradayım İmkânlarla boğulan muhafazakârların büyük bir kısmı libidolarının boşaltımı için hiçbir sınır tanımaz oldular bu ortamların figürleri de bunlar arasından çıkmaktadır. Allah taş yağdırmıyorsa onun rahmetindendir. Sosyal araştırmacılar özellikle sosyal paylaşım sitelerini incelemeliler oralarda ne tür yaşamların olduğunu görebilirler. Buradaki yaşamlar toplumsal hayatta yaşanılıyor orada kritiği yapılıyor. Değişimin bu kadar hızlı olmasında imkânların kontrolsüz belli ellerde birikmesinin ciddi bir etkisinin olduğu muhakkak… Geçmiş yıllarda 70 yaşında bir müteahhidin 20’li yaşlarda sevgililer edinerek yatlarda boy boy resimler çekerek paylaşması toplumda az mı değişim rüzgârı estirdi dersiniz. Bu şahısların sahip olduğu imkânlar kendi beceresinden çok onlara tanınan imkânlar doğrultusunda oluştuğu da herkes tarafından bilinen bir gerçek…

Bu örnekleri çok istediğim için vermedim sadece toplumsal yaşamda değişim dinamiklerinin toplumsal yaşamla uyum içinde olmamasıyla bir toplumun genetiğinin nasıl değişeceğini ortaya koymak için paylaştım. Bu toplumda bundan sonraki rüzgâr ne yönden eserse essin bu süreçteki kasırgaların söktüğü ağaçları bir daha yetiştirme imkânımız olmayacaktır. Bu bir umutsuzluk hali değil, durum tespiti olarak görülmelidir.

Peki, bir toplumda böylesi bir sürecin alenen hızlanarak devam etmesi neden yönetimleri rahatsız etmez. Diyeceksiniz ki zaten yönetim bunları düzeltmek için çırpınmaktadır. Bozanların düzeltmek için çaba harcadıkları ne zaman görülmüştür. Bozulan ancak yönetimlere olumsuz etki ederse ancak o zaman yönetime dokunmayacak düzeyde sınırlama olur ama onun yönü değiştirilmez. Bunun en açık örneği de İnsanların kısa videolarla küfürlü konuşmalarını paylaşarak herkesi böyle davranmaya teşvik etmesi hiç mi etik kurulunun dikkatini çekmez… Çekiyordur mutlaka ama canlı ortamlarda küfürler etmektense sanal ortamlarda kendi kendilerine ağza alınmayacak küfürleri yapmaları deşarj olacakları anlamına geleceği için, yönetimler bunu arzularlar ve onun için de hiç oralı olmazlar… Deşarj olmayan insanlar gerilime neden olacak ortamlara yönelebilirler, ancak bu küfürlerle, Nasrettin hoca gibi, eşeğine gücü yetmeyenin kürtününü döverek rahatlaması modunda oldukları için, bu ortamlar hep oluşturulmaya başlandı bunun da planlı ve programlı bir değişim çabası olduğuna inanmaya başladım…

Yani diyeceğim o dur ki, değer sistemlerini ahtapotlarının eline teslim ederek hangi değer sistemini korumaya ve kollamaya çalışabilirsiniz ki! Toplumsal adalet mekanizması bir toplumda icra edilmiyorsa o toplum her türlü hastalıkları görebilirsiniz ayrıca her türlü olumsuzluklara da açıktır o kapılar… Bunun en açık örneğini de İslam Önceki Mekke toplumunda görmek mümkündür. Herkes Mekke de insanlar kız çocuklarını diri diri toprağa gömerlerdi diye anlatılır ancak bu geleneğin nasıl oluştuğunu anlatanlara pek rastlamadım. Mekke’de tefecilik yaygındı ve bu tefeciler insanlara para verir ve kat kat alırlardı veremeyenler olursa onların kızlarını ve kadınlarını alırlardı ve bir mal gibi kullanırlardı. Tefecilerin bu vahşetini bilen fakir insanlar kız çocuklarının bunların eline düşerek onur ve şereflerini korumak için kız çocuklarını doğar doğmaz toprağa gömerek kendi şereflerini kurtardıklarını sanırlardı. Bu zamanla gelenek olarak sonraki kuşaklara kadar geldi… Günümüzdeki paylaşımdaki adaletsizlik ve belli kesim insanların maddi imkânlardan mahrum kalması, israfta sınır tanımayan yamyamların bu imkânsız insanların korunması gereken değerlerini ele geçirerek ve istediği gibi kullanarak insanları zillete düşürdüğü bir gerçektir. Yönetimler bu dengesizlikleri ortadan kaldırmadan hangi etik sistemi kurarlarsa kursunlar toplumsal organizmayı ayağa kaldıramazlar. Toplumsal hastalıkların hepsinin temelinde adaletsizlik vardır. Adaletin icra olduğu yerde tüm toplumsal hastalıklar kendiliğinden ortadan kalkar çünkü onların yaşaması için organizma uygun olmadığı için bünyeyi terk ederler. Kendi toplumumuzda böyle bir ortamı oluşturmak istiyorsak, ”Allah adildir, adil olanları sever” buyruğunu hayatın tam ortasına dikelim geç kaldık ama bu günden geçi yoktur; yeniden dirilmek istiyorsak “ADALET ADALET ADALET” bu uyarıyı dikkate almayan yönetimler helak oldular almayacak olanlarda helak olmaya mahkûmdur… Rabbim bizi İnsanlığa şahit olanlardan eylesin ve isteklerimizi katındaki değerleri ile daim eylesin ki, adaleti uygulamaktan tereddüt etmeyelim… Adalet, herkesin kendi menfaatlerini korumasının adı değildir. Adalet hak edene hak ettiği karşılığı vermek israf etmemek ve verirken de cimrilik etmemektir. Emaneti ehline vermektir. Ehliyetten kasıt o işin erbabıdır. Benim düşünceme ve inancıma yakın olan değildir. Bunları anlayarak yaşamımızı gözden geçirir ve yeniden başlamaya karar verirsek Allah bize yeter… Allah adildir kimseye ayrıcalık yapmaz, ölçüye uygun ise sonuç kendiliğinden gelir gelmiyorsa ölçü yok demektir…

Bir zihin ve yürek sorgulaması yapmak açısından çakralarımızı biraz açmaya çalıştım, faydalı olabildiysek ne mutlu, faydalı olmayacaksa rabbim kimseye okutturmasın… Selam saygı muhabbet ve dualarımla…

Bahadır Hataylı/20.01.2022/01.22