KUR’AN’DA AHLAK VE YAŞAM-3

“Bir sadaka vermeyi yahut iyilik yapmayı yahut da insanların arasını düzeltmeyi emredenler hariç, onların aralarındaki gizli konuşmaların çoğunda hiçbir hayır yoktur. Kim bunları sırf Allah’ın rızasını kazanmak için yaparsa, biz ona büyük bir mükâfat vereceğiz.” Nisa:114

Gizli konuşmaların çoğunda bir hayır yoktur. Gizli konuşmalarda dikkat edilmesi gereken temel kriter, sadaka vermek, iyilik yapmak ya da insanlar arasını düzeltmek olmalıdır. Bunun dışında yapılan konuşmaların çoğunda bir hayır yoktur. Hayrı olmayan konuşmalarla insanların hayatını düzene koymasını beklemek tam bir trajedidir. Bu trajedinin girdabından kurtulmak için öncelikle yaratıcının kullardan yapmasını istediği hayat dairesinin içine girmek gerekir. Bu dairenin içine giren kulların hayat basamaklarını doğru sıralaması mümkündür. Bu basamaklara dikkat edilmeyen ya da önemsenmeyen toplumlarda ahlaki yıkımlar kaçınılmaz olur.

Sadaka vermeyi konuşalım, alışılmış şekilde, dilenci olanlara kıyıdan kenardan bir ekmeğin kırıntısı şeklinde ayırdıklarımızı konuşmayalım. Çünkü, onların sıdk ile verilenler olmadığını, anlık reflekslere göre gelişen bir eylem olduğunu vicdanları kararmamış herkes çok iyi idrak eder. Şartlandırılmış bir davranış, uyarıcı teki sürecinde ortaya çıktığı için, onlarda düşünme idrak etme, sadakatini sorgulayarak yapma gibi bir anlayış bulamazsınız; bulsanız da dikkate alınmayacak düzeydedir. Bunları gündem yaparak aramızda fısıldaşmanın bir iyilik olmadığı ve hayra götüren yolları açmayacağı iyice kavranmalıdır.

Sadakayı konuşalım, çünkü sadaka sadakatten gelir. Yaratıcıya sadakati olanların yaptığı her eylem bir sadaka hükmündedir. Konuşmalarımızda, eylemlerimizde, tebessümlerimizde, yoldan bir taşı kaldırdığımızda, içselleştirerek ve sadece karşılığını yaratıcımızdan bekleyerek yapacağımız eylemlerimizi konuşalım. Bir garibin evinde tütmeyen ateşin neden tütmediğini, bir annenin dinmeyen göz yaşlarını, bir babanın durmayan ve bitmeyen yorgunluğunu, bir gelinin umutsuzca yol bekleyişini, bir çocuğun okul yolundaki çantasından çıkaracağı beslenmesinin ne olduğunu, tabiplerden evin çınarının hayatta olup olmadığını sormaya korkan gençlerin çaresizliklerini konuşalım …Konuşalım, konuşalım ama hayrı konuşalım hayrın dışında konuşacaklarımızın hepsinin, hakka giden basamakları imha etmenin değişik yolları olduğunu bilelim…

Hayır kapılarının nasıl açıldığını konuşalım. Gök kubbe altındaki acıların nasıl dineceğinin yollarını konuşalım, açların açlıklarının nasıl giderileceğini konuşalım, zalimlerin zulmünü durdurmanın yollarını konuşalım, evrenin dengesini bozan tüm ifsat yollarını açığa çıkarıp köklerini nasıl kurutacağımızı konuşalım. Adaletin yaygınlaştırılmasını ve hakkaniyete uygun bir hayatın olmazsa olmaz olduğunun kaçınılmazlığını konuşalım…Mazlumların acılarını dindirmeyi konuşalım. Yeryüzünün adil olarak kullanımının ve her kulun insanca yaşama hakkının olduğunu konuşalım. Sadakati, doğruluğu, sevgiyi, saygıyı, hoşgörüyü, merhameti, özgürlüğü, insan olmanın gereklerini konuşalım…İlmi, bilimi, yaratılışı, kulluğu, şirki, Allah’tan uzaklaştıran tüm ilahların geçiciliğini ve hiçbir şeye güçlerinin yetmediğini konuşalım. Evet her şeyi konuşalım ama konuşmalarımızın içeriği ve yönü sadece hayra kodlanmış olsun…Bunun dışında kalan ve içinde bir hinlik barındıran konuşmaların hiçbirinde hayır yoktur.

Yeryüzünde hakkı konuşurken ve hakkın şahitliğini gereği gibi yaparken, kimseden bir karşılık beklemeden sadece Allah’ın rızasını kazanmak için bunları yapmanın gerekliliğini bilerek yaşamak gerektiğini de konuşalım…Unutmayalım ki sadece karşılığı Allah’tan beklenerek yapılan eylemlerin hiçbirisi karşılıksız kalmayacaktır. En karlı ticaretin içinde olmak ne güzel bir yaşamdır, onu konuşalım…Allah ile yapılan anlaşmaya sadık kalanların en karlı ticareti yaptıklarını konuşalım…Allah’tan karşılık beklenerek yeryüzünde adaletin ve hakkın şahitliğini hakka uygun olarak yapanların ve ihlasla dini sadece Allah’a has kılanların yalnız kalmayacağını, Allah’ın, onlara mutlak yardımının eksiksiz geleceğini konuşalım…Kana kana dünya ırmaklarına ağızlarını dayayarak tüm çamurları içine çekecek şekilde ağızlarını çamurlardan kaldırmayanların helakini ve kaybedenlerden olduğunu konuşalım…

Tevhit kervanının yolunun zorluklardan, yalnızlıktan ve Allah’tan başka kimsesi olmayanların yolu olduğunu konuşalım…Dünyanın letafetinin ve lezzetinin bir gün tükeneceğini ama Allah’ın katında olanların asla tükenmeyeceğini konuşalım…İnançlarına bakılmaksızın herkese adil davranmanın gerekliliğini ve göz yaşlarını silmenin muhteşemliğini konuşalım. Mazlumların inançlarına bakmadan hepsinin imdadına ve yardımına koşmanın hayattaki en güzel eylem olduğunu konuşalım…Sarp yokuşu çıkmanın ancak bir garibanın fakirin elinden tutup ona yardımcı olmaktan ve onu ayağa kaldırıp dertlerine deva olmaktan geçtiğini konuşalım…Ama asala ve asla, Allah’ın istemediği bir yaşamın hiçbir yanını ve insanları çekiştirmeleri, aşağılamayı, hor görmeyi kınamayı dışlamayı düşmanlığı kin ve nefreti konuşmayalım ki…Yeryüzü barış esenlik ve insanlık mektebinin tümel olarak yaşandığı bir gezegenin adı olsun…

Kim bunları sadece Rabbinin rızasına nail olmak için yaparsa bilsin ki, Allah, yapılan hiçbir iyiliği karşılıksız bırakmayan yerlerin ve göklerin mutlak sahibi en cömert olandır. Kim bunlara sadık kalır ve hayrı konuşarak onunla ilgili bir eylemde bulunur ve bunu da sadece Allah rızası için yaparsa bilsin ki, Allah onu karşılıksız bırakmaz fazlasıyla vereceğinden kimsenin kuşkusu olmasın…

Erol KEKEÇ/24.01.2019

KUR’AN’DA AHLAK VE YAŞAM-2

“Hani, biz İsrailoğulları’ndan, “Allah’tan başkasına ibadet etmeyeceksiniz, anne babaya, yakınlara, yetimlere, yoksullara iyilik edeceksiniz, herkese güzel sözler söyleyeceksiniz, namazı kılacaksınız, zekâtı vereceksiniz” diye söz almıştık. Sonra pek azınız hariç, yüz çevirerek sözünüzden döndünüz.” Bakara:83

Kur’an ayetlerine baktığımız zaman, tüm toplumlara gelen uyarıcıların getirdiği ortak ve evrensel değerler, tamamıyla ahlakın genel sınırlarını belirlemektedir. Bu değerler tüm toplumların yaşamalarının sınırlarını en güzel şekilde anlatır. Allah’tan başkasına kulluk yapmamak ahlakın temelini oluşturmaktadır. Allah’tan başkasına kulluk yapanların hayatlarında olumlu özellikler olsa da evrensel ahlakın genel geçer özelliğini ortadan kaldırır. Çünkü, evrensel ahlakın değer ölçüsü insan dışında herkesi bağlayıcı bir referansın olmasıdır. Bu referans ancak tüm mahlukatı yaratan bir gücün belirlemesiyle oluşur. Onun için Yaratıcı, ahlakın içeriğinden bahsetmeden önce, Allah’tan başkasına kulluk yapılmaması gerektiğini vurgulamaktadır. Bunun üzerine ancak diğerleri bina edilebilir. Allah’tan başkalarının egemen olduğu ve hayatlara hükmettiği ortamlarda, insanların davranışlarını belirleyici kurallar değişkendir. Hesaplar tutmaz, değer dejenerasyonlarının yaşanması kaçınılmaz hale gelir. Onun için rabbimiz, İsrail oğullarından bahsederken öncelikle Allah’a hiçbir şeyi şirk koşmadan ona kulluk yaptıkları zaman, ahlakın şu hususlarında da söz almıştır.

“…anneye, babaya, yakınlara, yetimlere, yoksullara iyilik edeceksiniz, herkese güzel sözler söyleyeceksiniz, namazı kılacaksınız, zekâtı vereceksiniz” diye söz almıştık.”

Yukarıdaki davranışların yapılması ahlaki bir sorumluluktur. Bu sorumlulukları yerine getirmeyenlerin farklı alanlardaki sorumluluklara hassasiyet göstermelerini bekleyemeyiz. Allah, burada yapılması gerekenleri anlatırken şunlara yardım yapacaksın şunlara yapmayacaksınız diye inanca dayalı bir ayrım yapmıyor. Çünkü ahlaki sorumluluk herhangi bir inanca dayanan ayrımı gerektirmiyor. Ahlak insanın her ortamda yapması gereken sorumluluklarının aksatılmadan yapılmasını şart kılar.

Öncelikle anne, baba, yakın akraba, yoksullara iyilik yapmak ve herkese güzel sözler söylemek insanın şiarı olmalıdır. Bunları gözetmeyenlerin bir yaşam manifestosu yazmalarının hiçbir anlamı olmayacaktır. Çünkü ahlak davranıştır. Davranışlarda karşılığı olmayan bir eylemin, kitabi olarak yazılması ve anlatılmasının yaşamda karşılığı yoktur. Yaşamda yeri olmayan bir ahlak, ahlak olarak asla adlandırılamaz. İnsanların, yaşamın içinde uygulamalı olarak öğrenmediği bir davranışı, kitaptan okuyup ezberlemesinin hiçbir anlamı yoktur. Yaşamın rotasını, yaratıcının toplumsal hayatın devamı için ortaya koyduğu kurallara göre belirlemeyenler, dosdoğru bir eksen üzerinde hayatlarını görüntüleyemezler.

Anneye, babaya, akrabalara ve yoksullara merhameti olmayan bir ahlak anlayışı olmaz. Kendi ebeveynlerini gözetmeyenlerin giderek çoğaldığı bir hayatta, ahlaksal çözülme freni patlamış bir araç gibi daima hızlanarak gider. Herkese en güzel kelimeleri seçerek güzel konuşmak ahlaki bir eylemdir. Bu davranışın yerine oturması için, salatı ikame etmek ve kendi mallarının içine konulan emanetleri, Allah’ın istediği emanet sahiplerine vermek, ahlaki bir sorumluluktur. Bu sorumluluğun yerine gelmesi için İsrail oğullarından alınan söz, bugün ve yarınlar için de geçerli olan sözdür. Her ne kadar bu söz alınmış olsa bile, insanların pek azı hariç, bu sözü yerine getiren olmamıştır. Tarih boyunca Allah’a verilen söze uyanlar, pek az kişiler olmuştur.

“Hani, “Birbirinizin kanını dökmeyeceksiniz, birbirinizi yurtlarınızdan çıkarmayacaksınız” diye de sizden kesin söz almıştık. Sonra bunu böylece kabul etmiştiniz. Kendiniz de buna hâlâ şahitlik etmektesiniz.” Bakara 84

İnsanlar birbirinin kanını dökmeyecek, birbirini yurtlarından çıkarmayacak, yani her toplum kendi kaderini belirleme hakkına sahip olacaktır. Tüm bunlara söz verenler, bu sözlerini çiğnemek için birbirleriyle yarışa tutuştular. İnsanlar, yaratıcının koyduğu değer sistemini kendi çıkar ve menfaatlerine göre harcadığı zaman, hayatın, toplumların ve nesillerin geleceğinin harcanacağını ve ifsata uğrayacağını hesap edemediler. Son dönemlerde batı dünyasında doğan ve bizim toplumlarda da giderek yaygınlaşmaya başlayan değer eğitimi adı altında oluşturulan bir algı, değerleri yeniden kazandıramayacaktır. Çünkü değerin, hayatta karşılığı olmayan ortamda, hangi değerler eğitimini vermek gerekir tartışmaları; sadece içeriği ve karşılığı olmayan lafları yuvarlama taktiğidir.

İnsanın yapması gereken bir eyleme kendisinin söz verip ve buna da şahitlik yaptığı hayatı aşındırdığı bir ortamda, değer sistemleri tümüyle iflas eder. Dünyanın geldiği nokta, değerler sisteminin alt üst olduğu ve bağlayıcı evrensel bir ahlakın, yaşamın en altında sürünmeye mahkûm olduğu bir noktadır. Buradan sıçramanın ve yeniden yeryüzünde hakkaniyete dayanan bir hayatı kurmanın şartı, pek az olsa da, sözlerine sadık olanların ayağa kalkmasıdır.

“Allah’a ibadet edin ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa, yolcuya, elinizin altındakilere iyilik edin. Şüphesiz, Allah kibirlenen ve övünen kimseleri sevmez.” Nisa:36

Kibirlenmeden bunları yapmak ve yeryüzünde övünmeden insan olarak yaşamak, yaratıcının öğütlediği bir ahlaki yaşamın kapsamıdır. Allah’ın sevmediği ve hoşlanmadığı bir yaşamın taşıyıcısı olmaktan ve ona öncülük etmekten kaçınmak zorunluluktur. Bunu göze alıp her şeye rağmen yaratıcıya hiçbir şeyi şirk koşmadan yaşayanlar, yeryüzünde kurulacak adil, ahlaki ve hakkaniyete dayanan bir yaşamın öncüleri olacaklardır. Hakkaniyete dayanan bir hayatın yorulmayan neferleri olmak üzere ayağa kalkan ve yakin kendilerine gelinceye kadar Allah’a kulluk yapanlardan olmak dileğiyle, rabbim hayır işlerinde yarışan kullarından eylesin bizleri…

Erol KEKEÇ/23.01.2019