Efendiler ve Köleler-İnsan Olmanın Gerekliliği Üzerine Bir Sorgulama

 

Tarih boyunca insanlık, toplumlar arası ilişkilerde bir efendi-köle dinamiğine tanıklık etmiştir. Bu dinamik, başlangıçta fiziksel ve ekonomik üstünlükle ilişkilendirilirken, zamanla zihinsel ve ideolojik bir boyut kazanmıştır. Ancak günümüz toplumlarında bu ilişki, fiziksel boyuttan çıkmış ve insan zihninin en derin köşelerine nüfuz etmiş bir gönüllü köleliğe dönüşmüştür. Artık efendiler kölelerini seçmiyor; köleler kendi efendilerini seçiyor ve hatta onları savunmak için hayatlarını adıyor. İşte bu yazıda, bu durumu derinlemesine inceleyerek, neden böyle bir zihniyete sürüklendiğimizi ve insanlık olarak bu kör döngüden nasıl kurtulabileceğimizi tartışacağız.

Efendi-Köle Dinamiğinin Tarihsel Arka Planı

Efendi-köle ilişkisi, insanlık tarihinin en eski kavramlarından biridir. İlk dönemlerde fiziksel güç üstünlüğüne dayanan kölelik, ekonomik ve siyasi çıkarlarla pekiştirilmiştir. Ancak modern çağda kölelik, fiziksel bir zincir olmaktan çıkıp zihinsel bir boyut kazanmıştır. Bugün kölelik, bireyin düşünce, irade ve kimliğini efendisine teslim etmesiyle kendini gösteriyor.

Bu noktada sorgulamamız gereken ilk şey şudur: İnsanlar neden gönüllü olarak köleliği kabul ederler? Bunun en temel nedeni, özgürlük kavramını yanlış anlamaktır. Özgürlük, sadece zincirlerden kurtulmak değildir; özgürlük, zihinsel bağımsızlık ve kendi değer sistemini inşa etme cesaretidir. Ancak, birçok kişi bu cesareti gösteremediği için başkalarının dayattığı düşünceleri benimsemekte rahatlık bulur.

Günümüzün Köleleri- Kendi Efendilerini Yaratan Toplumlar

Bugün kölelik, fiziksel bir baskıdan ziyade gönüllü bir teslimiyettir. İnsanlar, kendilerine efendi olarak seçtikleri kişilerin kibir ve savurganlıklarını savunur hale gelmiştir. Bu durumu en açık şekilde siyaset, din ve ekonomi alanlarında görebiliriz.

1. Siyasette Gönüllü Kölelik
   Günümüz toplumlarında bireyler, siyasi liderlerini birer kurtarıcı ya da mutlak doğruyu temsil eden figürler olarak görmektedir. Ancak bu liderler, genellikle kendi çıkarları doğrultusunda hareket eden, kibirli ve savurgan kimlikler sergileyen kişiler olabilir. Ne yazık ki halk, onların bu yanlışlarını sorgulamak yerine savunmayı tercih ediyor. Bir toplumun, efendilerinin hatalarını sorgulamaktan kaçındığı an, kendi özgürlüğünü kaybettiği andır.

2. Dinî Alanlarda Kölelik
   Din, insanlara rehberlik etmek için bir araçtır; ancak bu aracın yanlış ellerde nasıl bir manipülasyon aracı haline geldiğini görmek acıdır. Din görevlileri ya da dini temsil eden kişiler, toplumun zayıf noktalarını kullanarak, insanları kendi çıkarlarına hizmet ettirebilir. Bu kişiler, din adına yapılan hataları savunmayı bir görev gibi gören kitlelere sahip olduğunda, gönüllü kölelik zirveye ulaşır.

3. Ekonomik Bağımlılık ve Kölelik
   Modern köleliğin en belirgin alanlarından biri ekonomik bağımlılıktır. İnsanlar, işverenlerini efendileri gibi görüp onların her dediğini yapar hale gelmiştir. Hatta bu kişilerin yaptıkları adaletsizlikleri dahi savunarak, kendi yoksulluklarını bile haklı gösterebilirler. Ekonomik bağımlılıkla başlayan bu süreç, bireyin kimliğini kaybetmesiyle sonuçlanır.

Köleliğin Psikolojik Boyutu

Peki, insanlar neden kendi efendilerini yaratır ve onları savunur? Bunun en temel nedenlerinden biri, bireyin kendini güvende hissetme arzusudur. İnsan, belirsizlikten korkar ve bu korku, bireyi güçlü gördüğü bir figüre sığınmaya iter. Efendi figürü, bireyin bu korkusunu kullanarak kendini vazgeçilmez hale getirir.

Bir diğer neden ise, bireyin kendi özgürlüğüyle ne yapacağını bilememesidir. Özgürlük, sorumluluk gerektirir ve birçok insan bu sorumluluğu taşımaktan korkar. Bu nedenle, başkalarının kendileri adına düşünmesine izin verirler.

Efendi ve Köle Dinamiğinin Topluma Etkileri

Efendi-köle dinamiği, toplumun her alanında ciddi bozulmalara yol açar. Bu bozulmaların başında, adaletin ve ahlakın çöküşü gelir. Köleler, efendilerinin yanlışlarını savunurken, toplumsal değerler yok olur. Adaletsizliği sorgulayamayan bir toplum, yozlaşmaya mahkûmdur.

Diğer bir etki ise, bireysel kimliğin kaybolmasıdır. Köleler, efendilerinin düşüncelerini ve değerlerini sorgusuz sualsiz benimsediği için, kendi kimliklerini kaybeder. Bu durum, bireylerin özgür bir şekilde düşünmesini ve yaratıcı çözümler üretmesini engeller.

Kurtuluş Reçetesi-Özgür Düşünce ve Sorumluluk

Bu dinamikten kurtulmak için bireylerin yapması gereken ilk şey, kendi değer sistemlerini inşa etmektir. Bu, sadece bireyin değil, tüm toplumun kurtuluş reçetesidir. Özgür düşünce, bireyin kendini ve çevresini sorgulamasını gerektirir. Ancak sorgulama, sadece eleştirmek değil; aynı zamanda çözüm üretmektir.

1. Eğitim ve Bilinçlendirme
   Bireylerin özgür düşünebilmesi için öncelikle eğitim sisteminin sorgulayıcı bir yapıya sahip olması gerekir. Eğitim, sadece bilgi aktarmak değil; bireyin kendi değerlerini ve kimliğini inşa etmesine yardımcı olmak için bir araçtır.

2. Adaletin ve Eşitliğin Tesisi
   Toplumda efendi-köle dinamiğini sona erdirmek için adaletin sağlanması şarttır. Bu adalet, sadece hukuki bir sistemle değil; aynı zamanda toplumsal değerlerle desteklenmelidir. Her bireyin eşit olduğunu ve kimsenin diğerinden üstün olmadığını hatırlatan bir toplumsal yapı inşa edilmelidir.

3. Bireysel Sorumluluk ve Cesaret
   Özgürlük, sorumluluk gerektirir. Bireylerin kendi yaşamlarıyla ilgili kararları alırken cesur olması ve bu kararların sorumluluğunu üstlenmesi gerekir. Cesaret, bireyin kendi kimliğini inşa etmesindeki en önemli adımdır.

4. Toplumsal Değerlerin Yeniden İnşası
   Toplumun değer sistemleri, bireylerin özgür düşünceyi benimsemesini destekleyecek şekilde yeniden inşa edilmelidir. Bu, sadece bireylerin değil; aynı zamanda kurumların da değişimini gerektirir.

İnsan Olmak ve Özgürlük

Efendiler ve köleler arasında sıkışıp kalmış bir dünyada, insan olmak ve özgürce yaşamak, cesaret ve kararlılık gerektirir. İnsan olmak, sadece biyolojik bir varlık olmaktan ibaret değildir; insan olmak, düşünmek, sorgulamak ve kendi değerlerini inşa etmek demektir. Köleliği gönüllü olarak kabul eden bir toplum, asla özgürleşemez. Ancak, bireyler kendi değerlerini ve kimliklerini inşa etmeye başladığında, gerçek özgürlük mümkün olur. İşte bu noktada insanlığa en çok ihtiyaç duyduğumuz zamanlardayız. Çünkü, insan olmayan bir varlığın biyolojik canlılığını insan gibi yaşamak olarak anladığı bir zamanda, insana çok acil ihtiyaç vardır.

Bahadır Hataylı/21.10.2024/Sancakteepe/İST