Cumhuriyet Kürt Sorunu ve Yeni Rejim Tartışmaları

Siyasal Projeksiyon, Stratejik Yönelimler ve Geleceğe Dönük Analiz

Türkiye’nin yüz yıllık modernleşme tarihine damgasını vuran temel meselelerden biri, Kürt meselesidir. Bu sorun yalnızca etnik temelli bir hak arayışından ibaret olmamış; devletin yapısal dönüşüm süreçleriyle, ideolojik yönelimleriyle ve rejim tartışmalarıyla doğrudan ilişkili olagelmiştir. Son yıllarda HDP’li milletvekillerinin zaman zaman “100 yıldır Kürtlere zulüm yapılıyor” şeklindeki çıkışları, bir etnik yakınma olarak değil, aslında çok daha geniş bir tarihsel ve siyasal zeminin yeniden yorumlanması olarak değerlendirilebilir. Aynı şekilde, MHP’nin PKK sorununu dillendirme biçimi ile HDP’nin Cumhuriyet eleştirilerini dillendirme tarzı arasında kurulan paralellikler, yeni bir siyasal mühendisliğin izlerini taşıyor olabilir.

Bu makalede; söz konusu söylemlerin hangi siyasal düzleme oturduğu, yeni anayasa tartışmalarının bu denklemdeki rolü, AKP iktidarının MHP ve HDP’yi hangi stratejik bağlamlarda işlevsel kıldığı, "Yeni Osmanlıcılık" benzeri tahayyüllerin bu denklemdeki yeri, Kürt meselesinin gelecekteki rejimsel dönüşümlerle olan bağlantısı ve Türkiye'nin olası siyasal geleceği  değerlendirilecektir.

1. Kürt Meselesi-Etnik Talepten Siyasal Stratejiye

Kürt meselesi, Cumhuriyet'in kuruluşundan bu yana zaman zaman bastırılmış, zaman zaman ise kontrollü biçimde gündemde tutulmuş bir problem alanı olmuştur. Bu bağlamda, HDP gibi partilerin meclisteki varlığı sadece temsil hakkı bakımından değil, siyasal rejim tartışmalarının kontrollü biçimde dillendirilmesi açısından da önemlidir. "100 yıllık zulüm" söylemi, yalnızca Kürtlere yönelik baskıların değil, aynı zamanda Cumhuriyet’in kurucu paradigmasının tartışmaya açılmasıdır. Bu söylemin HDP gibi partiler üzerinden yükseltilmesi, aynı zamanda devletin belirli aktörleri tarafından kontrollü biçimde gündemleştirilmesi olarak da yorumlanabilir.

2. MHP ile PKK, HDP ile Cumhuriyet Tartışmalarının Stratejik Aynılığı

AKP iktidarının siyasal mühendisliği, krizleri yönetme ve yeniden yapılandırma üzerine kuruludur. MHP ile birlikte PKK meselesini gündemde tutmak, özellikle güvenlikçi politikaların meşrulaştırılması ve milliyetçi kamuoyunun mobilize edilmesi bakımından işlevsel olmuştur. Benzer şekilde, HDP eliyle Cumhuriyet eleştirilerinin dillendirilmesi, farklı bir kamuoyunu test etme ve yeni bir anayasal zemin oluşturmanın psikolojik hazırlığını yapma yönünde değerlendirilebilir. Böylece AKP; hem milliyetçi, hem muhafazakâr hem de etnik farklılıklar üzerinden şekillenen tüm toplumsal dinamikleri kendi siyasal inşası için araçsallaştırmış olur.

3. Yeni Anayasa ve Yeni Rejim Arayışı

Yeni anayasa tartışmaları basit bir hukuk reformu değildir. Bu tartışmaların arka planında yatan temel motivasyon, Cumhuriyet’in kuruluş ilkeleriyle hesaplaşmak, bu ilkeleri aşındırmak ve yerine daha esnek, daha kimliksel, daha otoriter bir rejim inşa etmektir. Kürt sorununun çözümü ya da yeni bir birliktelik çerçevesi gibi sunulan anayasa değişiklikleri, aslında Türkiye’nin üniter yapısının, laik yapısının ve halk egemenliğine dayalı siyasi sisteminin tasfiyesi anlamına gelebilir.

Yeni anayasayla birlikte federatif ya da özerklik esaslı bir yönetişim yapısı oluşturulursa, bu sadece Kürt meselesi için değil, Türkiye'nin genel siyasal bütünlüğü için de radikal bir kırılma olacaktır. Bu süreçte HDP’nin işlevi, yeni anayasanın etnik temelde gerekçelendirilmesini sağlamak; MHP’nin işlevi ise bu anayasanın güvenlik gerekçesiyle topluma kabul ettirilmesini sağlamaktır.

4. Yeni Osmanlıcılık-Gölgedeki İdeolojik Motivasyon

Yeni Osmanlıcılık, son 15 yıldır dış politikada olduğu kadar iç politikada da bir yönelim olarak kendisini göstermektedir. Bu anlayış, Osmanlı’nın çok milletli, çok dinli yapısını nostaljik bir şekilde yeniden üretmeye çalışırken; mevcut ulus-devlet modelini “dar kalıplı” ve “baskıcı” olarak göstermektedir. HDP’nin Cumhuriyet eleştirileri ile MHP’nin üniter yapıyı savunan söylemleri arasındaki gerilim, aslında Yeni Osmanlıcı zihniyetin “denge siyaseti” olarak okunabilir.

Yeni Osmanlıcılık, bir yönüyle Kürt kimliğini tanıma gibi görünse de, esasında tüm kimliklerin üstünde bir sultanî otoriteye meşruiyet üretme hedefi taşır. Bu bağlamda HDP’nin söylemleri, sadece etnik haklar değil, aynı zamanda merkeziyetçi ve otoriter bir yapının yeni meşruiyet zemini olarak da işlev görmektedir.

5. Geleceğe Dönük Siyasal Projeksiyon- Muhtemel Senaryolar

a. Kontrollü Çözüm, Kontrollü Kriz: Kürt sorununun çözümü asla mutlak olmayacak şekilde kontrollü olarak sürdürülecektir. Çünkü bu sorun, sürekli gündem yaratma, ittifak kurma ve iç meşruiyet üretme aracı olarak kullanılmaktadır.

b. Yeni Anayasa ile Yeni Rejim: Yeni anayasa ile Türkiye’nin üniter yapısı ve laik rejimi aşındırılabilir. Bu, çok kimlikli, esnek otoriter bir rejim doğurabilir.

c. HDP’nin Anayasal Rolü: HDP, anayasal meşruiyetin etnik gerekçelendirmesi olarak kullanılabilir. "Kürtlere yapılan zulüm" söylemi, yeni anayasanın zemini olarak pazarlanabilir.

d. MHP’nin Güvenlikçi Rolü: MHP, halkın güvenlik kaygılarını manipüle ederek yeni rejime toplumsal rıza üretebilir. Terör tehdidi, anayasa değişikliğinin zorunluluğu olarak gösterilebilir.

e. Yeni Osmanlıcı Rejim: AKP, bu ittifaklarla yeni bir Osmanlı modeli kurmaya çalışıyor olabilir. Etnik çeşitliliğe dayalı görünse de, otoriter, merkezî ve saray eksenli bir rejim bu hedefin merkezindedir.

6. Toplumsal Algı ve Psikolojik Hazırlık

Toplumun hem etnik hem dini hem de sınıfsal olarak kutuplaştırılması, anayasa değişikliği gibi büyük rejim dönüşümlerine psikolojik zemin hazırlar. HDP'nin sürekli gündeme taşıdığı tarihsel mağduriyet söylemi, bu psikolojik altyapının bir parçası haline getirilmiştir. Bu söylemler, geçmişe yönelik bir öfke biriktirirken, gelecekteki rejim değişikliğine dair bir umut olarak pazarlanabilir.

Siyasal Mühendisliğin İnşası ve Uyarı

Türkiye, tarihî bir kavşakta bulunmaktadır. HDP ile Kürt meselesi üzerinden, MHP ile güvenlik politikaları üzerinden yürütülen bu çift kutuplu siyasal mühendislik; yeni bir anayasa zemininde birleşerek, mevcut rejimi köklü biçimde dönüştürme hazırlığı olabilir. Bu süreçte hem milliyetçi hem etnik hem de dini duyarlılıkların araçsallaştırılması, siyasal stratejinin temel dayanağıdır.

Toplumun bu süreci iyi okuması; Kürt meselesinin çözümünün sahici, demokratik ve adil bir zeminde olması; anayasa değişikliklerinin geniş toplumsal mutabakata dayanması; ve rejim değişikliği gibi kritik dönüşümlerin günübirlik siyasi mühendisliklere alet edilmemesi gerekmektedir. Aksi takdirde Türkiye, görünüşte çeşitliliği barındıran ama özünde merkezileşmiş bir otoriter rejime doğru sürüklenebilir.

Bu nedenle tüm taraflarca daha dikkatli, daha ilkeli ve daha sahici bir siyasal tartışma ortamı inşa edilmelidir.

Bahadır Hataylı/13.05.2025/Sancaktepe/İST

Görünenin Ötesi- PKK ile Görüşmelerde Yüzeyin Altına İnen Gerçekler

"Bırak sular geçmişin acılarını ve barışın vaadini anlatsın."

Toplumsal ve siyasal sorunların doğası hiçbir zaman tek boyutlu değildir. Bu nedenle bu tür sorunlara yaklaşım da çok boyutlu, çok katmanlı ve etkenler arası ilişkileri dikkate alan bir perspektifle yapılmalıdır. Türkiye’nin son kırk yılına damga vuran en karmaşık ve trajik meselelerinden biri olan PKK sorunu, yalnızca terör, güvenlik veya Kürt meselesi gibi başlıklara indirgenemeyecek kadar kapsamlıdır. Devletin, kimi dönemlerde çözüm süreci adıyla kamuoyuna duyurduğu PKK ile görüşmeleri, birçok farklı dinamikten etkilenmiş ve sonuçları yalnızca açıklandığı haliyle değil, derin siyasal, sosyolojik ve psikolojik sonuçlarıyla birlikte değerlendirilmelidir.

I. Sorunun Katmanlı Doğası Her şeyden önce PKK meselesi, yalnızca silahlı bir örgütün varlığı değil; aynı zamanda etnik kimlik, kültürel talepler, sosyoekonomik dışlanmışlık, uluslararası müdahaleler, istihbarat oyunları ve hatta küresel jeopolitik çıkar savaşlarının bir ürünü olarak değerlendirilmelidir. Bu çok katmanlı doğa, çözüm için de yalnızca silahların susması veya müzakere masasına oturulması gibi basitleştirilmiş çözümleri değil, bütünsel bir analiz ve strateji gerektirir.

Bu noktada, "suyun yatağından çıkması" benzetmesi oldukça öğretici bir çerçeve sunar. Su yatağından saparsa, siz onu bir noktadan engellediğinizi sanabilirsiniz ama o çoktan başka bir yolu bulmuştur. PKK sorunu da böyledir. Görünür olan bir eylem biterken, alttan alta başka dinamikler gelişebilir. Örneğin, çatışmaların azalması, örgütün kırsaldan çekilmesi gibi gelişmeler, şehir yapılanmalarının güçlenmesi, gençlerin başka tür radikal akımlara kayması ya da uluslararası arenada PKK’nin farklı kılıklar altında meşruiyet kazanması gibi sonuçlar doğurabilir.

II. Çözüm Süreci: Gerçekten Bir Çözüm mü, Yoksa Erteleme mi? 2013-2015 yılları arasında kamuoyunda büyük bir umutla karşılanan Çözüm Süreci, ilk bakışta büyük bir toplumsal rahatlama sağladı. Silahların susması, cenazelerin azalması ve Doğu illerinde ekonomik hareketlenme gibi etkiler halkta bir umut yarattı. Ancak süreç hem içerik hem de uygulama bakımından birçok açıdan eleştiriye açıktı.

1. Sürecin Şeffaf Olmaması Görüşmelerin halktan ve hatta TBMM’den gizli yürütülmesi, sürece olan güveni zedeledi. Çözümün toplumsallaşması ve geniş bir mutabakat zemini oluşturması gerekirken, süreç neredeyse sadece Hükûmet-İmralı-Kandil üçgeninde yürütüldü.

2. Devletin Pasif Görünmesi Örgütün şehirlerde silah ve mühimmat yığınağı yapmasına göz yumulduğu iddiaları, devletin süreçte edilgen kaldığı ve terörün yeniden yapılandığı algısını güçlendirdi. Nitekim 2015’te hendek olayları patlak verdiğinde, bu iddiaların ciddi dayanakları olduğu görüldü.

3. Toplumsal Kabulün Sağlanamaması Süreç, Kürt halkı içinde belirli bir destek bulsa da, Türk halkı arasında yeterince anlatılamadı ve kabul görmedi. Medyada kullanılan dil, çözümün bir "teslimiyet" olduğu algısını yaygınlaştırdı.

III. Sürecin Arkasında Yatan Gizli Ajandalar Çözüm Süreci'nin arka planında yalnızca barış ve kardeşlik çağrıları değil, aynı zamanda siyasal mühendislik, dış politik hamleler ve iç kamuoyu dizaynı gibi unsurlar da bulunmaktaydı. Sürecin en çok tartışılan yönlerinden biri de budur: Gerçekten samimi bir barış mı hedeflendi, yoksa siyasi çıkarlar mı gözetildi?

1. Seçim Stratejileri Süreç, AKP'nin Doğu ve Güneydoğu'daki oylarını artırma, HDP'nin baraj altında kalması veya şekil değiştirmesi gibi hedeflerle örtüşüyordu. Bu yönüyle süreç, siyasi mühendisliğe kurban gitmiş olabilir.

2. Dış Destek Arayışı O dönem Türkiye'nin Avrupa Birliği ve ABD ile olan ilişkileri sıkıntılıydı. Bu nedenle hükümetin çözüm süreci ile Batı'ya demokratikleşme mesajı vermek istediği de iddia edildi. Ancak Batı’nın beklentileri, PKK'nin silah bırakması değil; Türkiye’nin federatif bir yapıya evrilmesi gibi daha uzun vadeli beklentilerdi.

3. Suriye Denklemine Hazırlık O yıllarda Suriye iç savaşı hızla derinleşiyordu. PYD'nin (PKK'nın Suriye kolu) ABD desteğiyle güçlenmesi, Türkiye'nin güney sınırında bir fiili devletçik tehdidini artırmıştı. Sürecin, bu tehdide karşı bir önlem olarak da gündeme gelmiş olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

IV. Bugün Geldiğimiz Nokta 2025 yılı itibariyle PKK sorunu ne çözülmüş ne de eskisi kadar görünürdür. Ancak görünür olmaması, sorunun çözülmüş olduğu anlamına gelmez. Örgüt, kırsalda ve sınır dışında varlığını sürdürmekte; şehirlerdeki yapılarını farklı isimler altında yeniden inşa etmektedir. Daha da önemlisi, Z kuşağı olarak adlandırılan genç Kürt nesli, kendisini bu çatışmalı sürecin dışında konumlandırsa da, sosyoekonomik dışlanmışlık ve kimlik talepleri nedeniyle yeni radikal kimliklerin inşasına açıktır.

V. Ne Yapmalı?

1. Sorunu Tek Yönlü Değil Çok Katmanlı Ele Almak PKK ile görüşmeler, yalnızca askeri değil; eğitim, istihdam, dil hakları, kültürel aidiyet gibi alanlarda da çözüm politikaları içermelidir. Bu, yalnızca hükümetin değil; muhalefetin, sivil toplumun, üniversitelerin ve kanaat önderlerinin de içinde yer aldığı geniş bir platformla mümkündür.

2. Toplumsal Hafızayı Onarmak Kürt halkı ile Türk halkı arasında zamanla oluşan güvensizlik duvarlarının yıkılması, karşılıklı acıların tanınması, geçmişin yüzleşmeyle aydınlatılması gerekmektedir. Bu bağlamda, resmi özürler, sembolik jestler ve ortak tarih yazımı gibi adımlar atılmalıdır.

3. Uluslararası Etkileri Dikkate Almak PKK meselesi, sadece iç politik bir konu değil; aynı zamanda bir dış politika meselesidir. ABD, AB, İran, Irak ve Suriye’nin sürece etkileri göz önünde bulundurularak yeni bir jeopolitik denge kurulmalıdır.

Sonuç olarak, PKK ile yapılan görüşmelerin çözüm mü yoksa geçici bir sessizlik mi sağladığı meselesi, yüzeyin altına inmeden anlaşılamaz. Bu nedenle, suyun sadece aktığı değil, kaynadığı, yön değiştirdiği ve yeni yataklar oluşturduğu yerlere de bakmak gerekir. Tek bir patlak noktaya beton dökmekle sorunu çözdüğünü sanmak, ilerde çok daha büyük bir basınçla, çok daha büyük bir kırılma yaşanmasına yol açabilir. Türkiye'nin önündeki en büyük sorumluluk, bu sorunları tarihsel bağlamı içinde, toplumsal dokunun tüm hassasiyetlerini gözeterek ve hiçbir aktörü dışlamadan çözmeye çalışmak olmalıdır. Aksi halde çözüm diye sunulan her girişim, yeni krizlerin başlangıcı olabilir.

Erol Kekeç/12.05.2025/Sancaktepe/İST

Tüm bu sakıncaları dikkate alarak, İnşallah Ülkemiz için hayırlı olur demekten başka ne denebilir ki,...

PKK'nin Feshi

1.Siyasal, Bölgesel ve Uluslararası Perspektiften Tarihsel Bir Kırılma Anı

Bu çalışma, PKK'nin 2025 yılı itibarıyla kendisini feshettiğini açıklamasını, Türkiye'nin iç siyaseti, Kürt meselesi, bölgesel dengeler ve uluslararası yansımalar çerçevesinde çok yönlü olarak düşünülmelidir. PKK'nin feshi, yalnızca bir terör örgütünün sonu olarak değil, aynı zamanda 40 yıllık silahlı mücadelenin sona erdiği; ancak siyasallaşma, ideolojik yeniden konumlanma ve yeni aktörlerin ortaya çıkma ihtimalini barındıran karmaşık bir dönüşüm süreci olarak okunmalıdır. Buradaki amacım, PKK'nin feshi kararının ardındaki olası nedenleri, kararın çok katmanlı etkilerini ve gelecekteki senaryoları akademik bir bakışla ortaya koymaktadır.

Kürt sorununa ilişkin 1980'lerden itibaren silahlı bir yapıya dönüşen PKK (Kürdistan İşçi Partisi), 40 yılı aşkın süredir Türkiye'nin iç siyasetinde ve güvenlik politikalarında merkezî bir rol oynamıştır. 2025 yılında, PKK'nin kendisini resmen feshettiğini ilan etmesi, sadece bir örgüt karı kararı olarak değil; çok katmanlı siyasi, toplumsal, ideolojik ve diplomatik etkileri olan tarihsel bir olay olarak değerlendirilmelidir.

Burada, PKK'nin feshi kararının arka planında yer alan muhtemel nedenleri, kararın Türkiye iç siyasetinde ve Ortadoğu denkleminde yaratacağı etkileri ve uluslararası sistemdeki yansımalarını akademik bir yaklaşımla incelemektedir.

2. Fesih Kararının Niteliği ve Kapsamı

PKK'nin feshi, her ne kadar sembolik bir karar gibi görülse de, bu kararın kapsamı ve niteliği belirleyici öneme sahiptir. Örgüt sadece "ismiyle" mi feshedilmiştir, yoksa silahlı kanatlar, ideolojik yapı, finansal ve lojistik ağlar da bu fesih kapsamına dahil edilmiş midir?

Burada, "isim değişikliği" ya da "taktiksel geri çekilme" mi söz konusudur, yoksa kalıcı ve stratejik bir dağılma mı gerçekleşmiştir? Fesih karanın samimiyeti ve uygulanabilirliği, bu sorulara verilecek yanıtlarla daha net biçimde anlaşılabilir.

3. Fesih Kararının Muhtemel Gerekçeleri

Askeri ve Stratejik Baskının Etkisi

PKK'nin son yıllarda ciddi lojistik, personel ve hareket kabiliyeti kaybına uğradığı bilinmektedir. TSK'nın nokta atış operasyonları, MİT'in saha hakimiyeti ve teknolojik üstünlüğü PKK'yı fiziki olarak çok daraltmıştır.

Uluslararası Dış Baskı ve Değişen Çıkarlar

ABD ve AB, PKK'yı artık "külfet" olarak görmekte, Suriye'deki YPG/SDG yapısı üzerinden daha pragmatik bir iş birliği yürütmeyi tercih etmektedir. PKK bu denklemde fazlalık olarak görülmüş olabilir.

Türkiye ile Muhtemel Gizli Temaslar

PKK'nin feshi, şüphesiz ki şans eseri veya tek taraflı alınmış bir karar olmayabilir. Geçmişte Oslo, İmralı gibi süreçlerde görüldüğü gibi, şu an da Türkiye ile perde arkasında yürütülen bir diplomatik uzlaşının sonucu olabilir.

4. Türkiye İç Siyasetinde Olası Etkiler

Siyasi Pozisyonlanmalar İktidar partisi bu gelişmeyi "terörle mücadelede mutlak zafer" olarak sunacak, milliyetçi kamuoyunu konsolide edecektir.

Muhalefet ise "taviz verildi mi?", "gizli pazarlık yapıldı mı?" gibi soruları gündeme taşıyacak, şeffaflık talep edecektir.

Kürt Sorununun Yeni Fazı

PKK'nin feshi, silahlı mücadeleyi sona erdirmekle birlikte, Kürt sorununun sosyo-kültürel, ekonomik ve siyasi boyutlarını ortadan kaldırmaz. Bu yeni fazda HDP/DEM Parti ve yerel aktörlerin siyasallaşma talebi artacaktır.

Devletin Güvenlik Algısının Değişimi

Silahlı tehdidin azalmasıyla birlikte, devletin güvenlik politikalarında da yeni bir paradigma geliştirilmesi beklenmektedir.

5. Bölgesel Yansımalar- Irak, Suriye, İran Kandil dağının stratejik önemi azalmaya başlayabilir.

Suriye'de PYD/YPG, "PKK'dan bağımsızlaşma" çabalarıyla meşrulaşma stratejisini derinleştirebilir.

İran, PJAK üzerinden bölgedeki Kürt hareketini denetleme eğilimini sürdürebilir.

6. Uluslararası Sistem ve Gelecek Senaryolar

ABD ve AB'nin Yeni Yaklaşımı

PKK'nin dağılması, ABD için YPG'yi daha meşru hale getirme zemini olabilir. Avrupa'da "PKK terör listesinden çıkarılsın" tartışmaları başlayabilir.

Yeni Yapıların Doğması Olasılığı

PKK sonrasında, ideolojik ya da silahlı bazda yeni gruplar ortaya çıkabilir. Devletin sosyo-politik diyalog kanallarını açması bu riski azaltabilir.

7. Tarihsel Fırsat ve Kırılganlık

PKK'nin feshi, Türkiye için tarihsel bir fırsat olmakla birlikte, aynı zamanda dikkatle yönetilmesi gereken bir kırılganlık anıdır. Devlet, kapsayıcı ve adalet temelli politikalar geliştirmelidir.

Siyasi aktörler, popülist değil, yapılandırıcı dil kullanmalıdır.

Toplum, "barış ve birlik" zemini için yeniden inşa edilmelidir.

Bu süreçte başarı, yalnızca PKK'nın dağılmasıyla değil; Kürt sorununun yapısal ve sivil yollarla çözülmesiyle mümkün olacaktır.

Bahadır Hataylı/12.05.2025/Namazgah/İST